Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

Over den beslissenden Eed, door Mr. P.F.A. Ketelaar, Advocaat te Arnhem. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1850. In gr. 8vo. VI en 58 bl. f :-70.

Een door den Schrijver gevoerd regtsgeding voor de Regtbank te Arnhem, het Hof van Gelderland en den Hoogen Raad der Nederlanden, was de aanleiding tot deze brochure. Hij onderzoekt daarin de twee volgende vragen: ‘1^o. Wat is de beslissende eed? Is deze eed eene transactie, of is hij een bewijsmiddel?’ en ‘2^o. Wat moet de beslissende eed, zoo hij wordt opgedragen, inhouden? Moet deze het eigenlijk geschil der partijen bevatten, of een regtskundig geschil?’ Als bijlagen worden, ten slotte, de Arresten van het Hof van

[p. 115]

Gelderland en van den Hoogen Raad in de bedoelde procedure, medegedeeld.

Wij stemmen met den Schrijver in, dat de eed, opgedragen zijnde, over het geschil tusschen partijen loopen moet, en dat de in casu opgelegde beslissende eed daarom juist niet litis decisoir was, omdat zij alleen hetrof hetgeen tusschen partijen reeds in confesso was, en niet datgene waarover werkelijk geschil hestond. Omtrent het eerste punt echter, dat de beslissende eed eene transactie zijn zoude, moeten wij van den Schrijver in gevoelen verschillen. Niet alleen toch, dat in Art. 1902 B.W. de eed bepaaldelijk wordt opgenoemd als bewijsmiddel, waardoor een iegelijk, die beweert eenig regt te hebben, of zich op eenig feit tot staving van zijn regt, of tot tegenspraak van eens anders regt beroept, het bestaan van dat regt of seit moet bewijzen; maar vooral het wezen van eene dading, de definitie daarvan in ons Wetboek voorkomende, verzet zich o.a. tegen dergelijke opvatting. Wat toch is eene dading? Art. 1888 B.W. zegt: ‘Dading is eene overeenkomst, waarbij partijen, tegen overgave, beloste of terughouding eener zaak, een aanhangig geding ten einde brengen, of een te voeren geding voorkomen.’ Een essentiëel vereischte is dus, dat er eene zaak worde overgegeven, beloofd of teruggehouden. Iets dergelijks nu vindt bij den beslissenden eed geen plaats. Wel zegt de Schrijver op pag. 4, dat het terugnemen eener bewering hetzelfde is als het laten varen of terughouden eener zaak; maar deze interpretatie is al te vrijgevig. Wat verstaat de Nederl. Wet onder zaken? Art. 555 B.W. leert het ons: ‘De Wet verstaat door zaken alle goederen en regten, welke het voorwerp van eigendom zijn kunnen.’ Hieronder zal nu wel het laten varen eener bewering (een bloot factum) niet kunnen gerangschikt worden; evenmin als de aflegging van den beslissenden eed in het algemeen, als zijnde insgelijks een factum hetwelk geen voorwerp van eigendom zijn kan. Men zou ook nog het 2^o lid van Art. 1888 tegen het gevoelen van den Schrijver kunnen aanvoeren, waar gevorderd wordt,

[p. 116]

dat de dading bij geschrifte zij aangegaan. De Schrijver tracht deze zwarigheid op te lossen door de opmerking (p. 5), dat ook de eed bij geschrifte wordt aangegaan, omdat bij Regthanken en Hoven de opdragt van den eed en deszelfs aanneming bij conclusie geschiedt; maar wij moeten daartegen opmerken, dat de dading niet in de opdragt en aanneming, maar in de eeds-prestatie zelve (als waardoor eerst het geschil eindigt) gelegen is, en die toch altijd mondeling geschiedt; terwijl de zwarigheid nog grooter wordt ten aanzien van de regtspleging bij het Kantongeregt, en de meening van den Schrijver, dat die regtspleging ook meer exceptioneel is te noemen, bitter weinig afdoet om haar voldoende op te lossen.

De Schrijver beroept zich verder op het Romeinsche regt tot staving zijner meening. Er bestaat echter, wat den aard en het wezen eener dading betreft, dit verschil tusschen het Romeinsche en het Nederlandsche regt. dat bij het eerste niet bepaald de overgave, belofte ofterughouding eener zaak in den eigenlijken zin des woords gevorderd werd, maar de praestatie van eenig factum voldoende was; de transactie mogt slechts niet geheel gratuita zijn. Volgens de beginselen dus van het Romeinsche regt, kon de beslissende eed te regt eene species transactionis genoemd worden (l. 2, ff de Jure jurando), terwijl die daarenboven meestal niet schriftelijk, maar bij uitdrukkelijke ondervraging en beantwoording (verborum stipulatione) werd aangegaan. Zoo laat het zich ook verklaren, dat, volgens het Fransche regt en de Fransche Schrijvers door den Schrijver aangehaald, de beslissende eed eene transactie genoemd wordt, omdat het requisitum in ons Art. vereischt, in Art. 2044 C.N. in het geheel niet gevonden wordt, als waar geleerd wordt dat transactie is: ‘un contrat par lequel les parties terminent une contestation née, ou préviennent une contestation à naitre.’

De Schrijver zegt op pag. 25 tegen hen, die meenen, dat de beslissende eed een bewijsmiddel is, ‘dat het niet genoeg is, dat men zich beroept alleenlijk op de letter van een enkel Artikel der Wet, zonder nog dat Artikel

[p. 117]

in zijn geheel te lezen, en zonder zoo vele andere wetsbepalingen in te zien, en zonder te vragen, wat de wetenschap zegt.’ - Wij geven dit gaarne toe; wij nemen zelfs aan, dat tegen de opvatting van den eed als bewijsmiddel, groote bezwaren bestaan. Maar wij zeggen hem van onze zijde: noem den eed geene transactie, wanneer zich de letter en de geest der Wet, het wezen en de aard der zaak daartegen verklaren. Overigens zal, gelijk op zoo vele punten, ook hier wel verschil blijven bestaan. Mogen er maar vele zulke wakkere strijders gevonden worden, als de Schrijver dezer brochure getoond heeft te zijn!

b.