Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

De Pastorij van R. Töpfer, uit het Fransch vertaald door s.s. II Deelen. Te Deventer, bij J. de Lange. 1850. In gr. 8vo. 742 bl. f 6-60.

Deze roman behoort in de Zwitsersché Kantons te huis, en dit dient tot opheldering van de voor ons ongewone betrekking tusschen leeraar en voorzanger, en de vereeniging dezer personen in ééne pastorij. Zijt ge, lezer! een vriend van brieven, dan zult gij hier cene verzameling vinden, die ruim 700 bladzijden beslaat. Ref. is met den brievenvorm van romans niet ingenomen, en dat heeft zijne goede redenen. De schrijvers toch verplaatsen zich doorgaans niet genoeg in de bijzondere omstandigheden hunner personen; de briefstijl heeft altijd iets gedwongens, dat de levendigheid en losheid der zamenspraken wegneemt; de brieven bevatten meestal eene tamelijke hoeveelheid onverschillige zaken, en er worden niet zelden brieven gewisseld tusschen personen, die anders niet zoo uit den aard der zaak zouden geschreven hebben.

[p. 93]

Dit alles is op dit werk volkomen van toepassing. Men erkent in alle brieven den zelfden steller, zelfs de keuze van woorden en voorstellingen zijn in allen dezelfden. De ix^e brief, b.v., is geen brief van een zeventienjarig meisje; de x^e niet die van een even ouden knaap. Mevrouw de la cour heeft brieven geschreven aan champin, dat zou eene zoodanige vrouw niet hebben gedaan als haar de pen niet in de hand gewrongen ware.

De intrigue, dat groote raadsel der romans, dat geliefkoosde geheimzinnige der waarheden of verdichtselen, is in haar beloop zeer eenvoudig. De held der intrigue is een vondeling, op- en aangenomen door den leeraar; hij bemint de dochter van den voorzanger, wordt er mede verloofd, doch het huwelijk breekt af ten gevolge van den invloed van een omgekochten intriguant; het meisje krijgt de tering, en nog eenige dagen vóór haren dood wordt de hereeniging, doch te laat, verkregen. En wat nu de hoofdpersonen betreft - de leeraar is een dorpsleeraar zoo als zij veelal worden geschilderd: hij paart geleerdheid met eenvoudigheid, achtbaarheid aan nederigheid, menschenmin aan onbaatzuchtigheid; hij is, wat hij behoort te zijn: een dienaar des Heeren. Zijn beeld mag met regt aan vele zijner ambtsbroeders aangeprezen worden. De voorzanger is een man, euvel gaande aan het zwak van de meesten zijner ambtsbroeders; hij ziet het trapje naar den lessenaar, niet zelden voor den trap naar den kansel aan. Hij is een man, die, zoo als de meesten zouden zijn, ongenegen zijne dochter aan een vondeling te geven; doch wordt door de rede van den leeraar verweekt, en is nu even standvastig in zijn voornemen om zijn kind af te staan; maar bezwijkt eindelijk voor de listige en boosaardige inblazingen van een ouden zoogenaamden vriend, die niet deugt en een werktuig is van den jongen heer de la cour, die liefde heeft opgevat voor de dochter des voorzangers. Alle deze hoofdpersonen zijn zeer goed, dat van den geslepen champin is uitmuntend geschilderd. De kunst van het werk ligt eigenlijk in de uitgewerkte laagheden en wraakoefening van dit zedelijke monster, dat kwaad doet zonder de rust

[p. 94]

van het geweten er bij te verliezen, en na jammer en dood veroorzaakt te hebben, rustig als in den Heere ontslaapt. Druk- en taalfouten zijn er vele. Hier en daar vonden we wel eens een plat woord, dat in lectuur van smaak moest vermeden worden. Ref. meent te weten, dat de vertaling door eene vrouw is geschied, en ofschoon hij moet erkennen, dat zeker niet vele vrouwen zulk een goeden stijl schrijven, en hare moedertaal zoo goed verstaan, heeft zij echter nog noodig zich daarin te oefenen, vooral omtrent het gebruik der bijwoorden, en van den conjunctief, en der betrekking tusschen het zelfstandige naamwoord en het aansluitende werkwoord.

Wij zetten dezen roman om zijne eenvoudigheid en zuiver zedelijken geest in onzen boekenkast naast die van zschokke. Dit moge, in weerwil van onze mindere ingenomenheid met den brievenvorm, hem strekken tot eene nadrukkelijke aanbeveling.

De typographische uitvoering is net en het papier goed.