Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

[p. 80]

Eenige woorden aan alle voorstanders onzer Moedertaal, bijzonder aan de Leden van het in September 1850 te Amsterdam gehouden Tweede Nederlandsch Letterkundig Congres. Met een snuifje uit de oude Belgische doos: door P. van Genabeth. Te Haarlem, bij J.B. van Loghem, Jr. 1851. In gr. 8vo. 26 bl. f :-25.

De Schrijver, gepensioneerd oud-Professor der Vaderlandsche Letteren aan het Athenaeum te Brugge, heeft zich geërgerd aan de spelling van den Heer alberdingk thijm (j.a.), in het voormalige Tijdschrift de Spectator, en in het Programma der grondslagen van het op den titel gemelde Congres. Hij hekelt, op lossen trant, inzonderheid zijne spelling der bastaardwoorden, en voegt er 't snuifje bij, in een brief hem-zelven in 1820 toegezonden door den toenmaligen Belgischen schoolmeester te Oostnieuwekerke, waarin de Bataven wegens de onzuiverheid hunner taal worden doorgestreken, en opgewekt om, indien zij de dingen niet met Nederlandsche woorden weten te noemen, liever dan bastaardwoorden te gebruiken, zich tot de Belgen te wenden, die hun dan de Nederlandsche woorden zullen aanwijzen.

Ook op het Tweede Congres is het gebruik en die spelling der bastaardwoorden vrij scherp gegispt door Dr. h.a. calienfels te Oostburg, Schoolopziener in het 4de District van Zeeland, die er, in eene door hem ingezonden Taalkundige Bedenking onder anderen, van schreef: ‘Als men nu regelmatig voortgaat, zal men weldra goeverneur, koerant, buro, nasionaal, Ponsius Pilátus, mensie maken, en ekzamineren zien voor den dag komen.’ - De Hoogleeraar a. des amorie van der hoeven heeft daarop gezegd, dat de Commissie tot regeling van het Congres de spelling, in de door haar uitgevaardigde stukken gevolgd, geheel ter rekening liet van haren Secretaris, en daarmede het vermoeden afgewend, dat zij die spelling zou hebben goedgekeurd.

Hoe verschillend er over gedacht wordt, bleek echter

[p. 81]

uit het slot van eene door den Heer da costa, zoo het schijnt, geïmproviseerde redevoering, dat wij hier laten volgen:

‘Ten slotte’ - zeide de Spreker - ‘nog een enkel woord betreffende een nieuw systeem van spelling, in het algemeen: het systeem van den Heer alberdingk thijm.

Hoe meer ik daarover nadenk hoe stouter ik het vind. Het is een stout systeem, en ik ben wellicht op het punt het en principe aan te nemen.

In het eerst heb ik er van geschrikt, werkelijk geschrikt; al mijne sympathiën kwamen er tegen op, en nogtans zou ik er mij vroeg of laat toe kunnen converteren, (dat woord zal ik dan met eene k moeten schrijven).

Doch toen ik zijn programma voor het eerst zag, heb ik geschrikt, zeide ik. Want de man is stout; hij durft wat, die het woord couvert niet couvert, maar koevert schrijft. Het is stout niet waar? maar het is consequent tevens.’

De toon dier improvisatie zou nog kunnen doen twijfelen of de Heer da costa hier wel in goeden ernst gesproken hebbe; maar 't geen er in zijne rede volgt, schijnt allen twijfel weg te nemen.

Wij voor ons zouden liever met Dr. callenfels de bastaardwoorden geweerd, dan dat systeem van spelling algemeen aangenomen zien; maar wie 't berispt moet toch ook niet vergeten, dát het een systeem is, en dat de Heer alberdingk thijm de gronden er van heeft geopenhaard in eene uitvoerige Verhandeling Over de spelling van de Bastaardwoorden in 't Nederduitsch, te Amsterdam, hij nayler en c^o., in 1843 uitgegeven. Ook wij kunnen met koevert, koerant, mensie maken, inkarneren enz. enz., dat de Heer da costa stout vindt, en op het punt staat goed te vinden, ons niet vereenigen; maar die gronden zijn daarmede nog niet wederlegd, en als wij van de bastaardwoorden-zelve niet kunnen ontslagen worden, wenschen we, dáárom te méér met den Heer da costa, dat er over de zaak der spelling ernstig worde nagedacht, en dat vooral zij een punt van beraadslaging tus-

[p. 82]

schen de Zuid- en Noord-Nederlanders moge uitmaken.

Zou de Heer alberdingk zijne spelling misschien als een middel willen gebruiken om de geheele Nederlandsche wereld van de misselijke bastaardwoorden te doen walgen? Als dát het geval is, en 't middel doel treft, mag het nageslacht hem, als taalzuiveraar, wel een standbeeld oprigten.

De woorden van den Heer genabeth zijn niet onbelangrijk, ook als bijdrage tot de geschiedenis van voor 1830, en de medegedeelde brief bevat goede wenken, al is hij maar van een schoolmeester van den 5den rang.