Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1852

M.D. Teenstra. Beknopte beschrijving van de Nederlandsche Overzeesche bezittingen voor beschaafde lezers uit alle stonden, uit de beste bronnen en eigen ervaring in Oost- en West-Indië geput. 9de en 10de Aflevering. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1850. In kl. 8vo. bl. 633 tot 792. f 1-20.

Bij ons verslag van de vorige twee Afleveringen (Vaderl. Letteroefeningen 1850, N^o. IX, bl. 401) hebben wij reeds gezegd: over de waarde van den arbeid in zijn geheel of over de wijze hoe de vroegere gedeelten waren bewerkt, niet te kunnen oordeelen, dewijl ons de vorige stukken niet zijn toegezonden. Wij hebben toen gezien, dat de 7de en 8ste Aflevering bepaaldelijk handelden over de oostelijke Eilanden van den Indischen Archipel, die het Nederlandsch gezag erkennen. Het laatste stuk eindigde met eenige berigten omtrent den Nederlandschen handel op Japan, en het tegenwoordige vangt aan met geschiedkundige berigten omtrent het verkeer in en den handel der Nederlanders op dat rijk. Zeer naauwkeurig zijn de berigten niet, door den Heer teenstra medegedeeld, want

[p. 67]

de naam jacob quakernaat, is evenmin juist als de namen van de bevelhebbers der beide schepen, die niet, zoo als op bl. 655 staat, in 1609 voor Tirando, maar wel voor Firato het anker wierpen. Wij zien ook niet in, welk nut het kan hebben in eene beschrijving als deze, artikelen uit dagbladen over te nemen, zoo als dat aan het slot van hetgeen over Japan gezegd wordt, op bl. 650 en volgg. Ware het nog, dat het opstel uitmuntte door scherpzinnigheid, of 't openen van treffende gezigtspunten, wij zouden er vrede meê hebben, maar dat is het geval niet, en tot nog toe heeft het Japansch Gouvernement de beide klippen weten te vermijden, op een van welke het, volgens The Polynesian, had moeten schipbreuk lijden.

Op bl. 653 wordt een begin gemaakt met de behandeling van ‘West-Indië’. Na een ‘Algemeen overzigt’ volgt de bijzondere beschouwing van ‘Nederlandsch-Guyana’ op bl. 663. In dat Overzigt worden wij almede door eene onnaauwkeurige voorstelling getroffen. Op bl. 661 staat: ‘Van alle onze Amerikaansche Bezittingen waren ons nu slechts overgebleven: Suriname, met de daartoe behoorende Nickerie-Districten, Berbice, Demerary en Essequebo, alle aan den vasten wal van Zuid-Amerika in Guyana gelegen.’ De voorafgaande zin sluit met den vrede van Weslminster van 1674, derhalve moet het woordeken nu, in de aangehaalde regels, daarop slaan. Evenwel men kende destijds nog geene Nickerie-Districten. Vergissen wij ons niet, dan dagteekenen de eerste plantaadjes in die streek, eerst van ruim eene eeuw later. In 1674 echter sprak men in Guyana van de Nederlandsche Koloniën: Suriname, Demerary, Essequebo en Paumerone.

De ‘Nederlandsche West-Indische Eilanden’ worden behandeld van bl. 692 tot 725, terwijl ze nog in twee hoofd-afdeelingen worden gesplitst:

a. Curaçao en bijliggende eilanden;

b. De Kleine Antillen.

Deze laatste, namelijk St. Eustatius, Saba en St. Martin, vindt men op bl. 709 en volgg. - Guinea, of, zoo als men

[p. 68]

veelal zegt, De kust van Guinea, neemt de overige ruimte in, tot aan bl. 757, alwaar de ‘Aanteekeningen’ een aanvang nemen. Deze, met eene kleinere letter, en digt ineen gedrukt, loopen alhier tot N^o. 62, terwijl in het werk de aanteekeningen tot N^o. 215 doorloopen. Er is derhalve gewis nog stoffe voor twee afleveringen. Mogen ze spoedig volgen, en dit werk voltooijen.

In weerwil van de onnaauwkeurigheden, waarvan wij er een paar hebben aangetoond, ontmoet men er veel belangrijks en dat men elders bezwaarlijk zal aantreffen, daar Heer teenstra zoo wel in Oost-Indië als in West-Indië is geweest. Zoo vinden wij in het tegenwoordige stuk een vergelijkenden staat van de productie van Suriname in 1836 en 1846; eene naamlijst van de Gouverneurs, met den tijd van hun bestuur, in Suriname; ook, voor zoo verre bekend, van Eustatius, enz. - Wil men de verhouding kennen tusschen de inkomsten en uitgaven ter kuste van Guinea, dan verwijzen wij naar bl. 749-750. - Doch genoeg.