Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Brieven van voorschrijving, verleend door Prins Maurits,
aan den kerkeraad en magistraat van Gouda, ter leening en beroeping van Isaäcus Nensbergius, predikant te Scherpenisse in het eiland Tholen, anno 1619.

I.

Den Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Meurs, Bueren, Marquis van der Vere en van Vlissingen, Heere en Baron van Breda, Diest enz.

Weerde, eersame ende discrete, lieve besundere. Die van den kerckenraed der ware gereformeerde religie der stad van der Gouwe hebben ons geremonstreert hoe noodig dat het is, dat heure kercke met goede ende wel begaefde predicanten geassisteert worden, omme heure gemeente in Godes heyl: woord te stichten ende onderwysen. Ende hebben ons oversulcx verzocht (mitsdien zy van diergelycke Leeraars jegenwoordig onversien zyn)

[p. 330]

wy wilden voor heur by u luyden intercederen, ten eynde zy met den persoon van isaäcus hensbergius, dienaer des Heyl: Evangely tot Scherpenisse voor den tyd van een maend, alleenlyck by forme van leeninge, mogte geaccommodeert worden, omme de voorsz: heure Gemeynte te gerieven; Ende alsoo u luyden genoegsaem bekent is de gelegentheyt der voorsz: stede, ende de verscheyden humeuren van persoonen die aldaar zijn; ende oversulcx vele daeraen gelegen is, dat in dese coniecture de kerke aldaer geassisteert worde; Soo hebben wy u luyden hiermede willen versoucken den voorsz: hensbergius voor zoo kleynen tyd daertoe te licentieren, opdat de voorsz: gemeente in desen haeren nood eenigsins mag gerieft worden, waeraen Godes kercke dienst ende ons welgevallen zal geschieden; ende hiermede, weerde, eersame ende discrete, lieve besundere zyt Gode bevolen. - In 's Gravenhage den 16 Octobris 1619. - Onder stond: u luyder goede vrundt, ende was onderteykent: maurice de nassau. - Het opscrift was: den weerden, eersamen, wysen, ende discreten, onsen lieven besunderen, die van den Kerkeraed tot Scherpenisse. Ende opgedruckt een grooten zegel op deurgesteken pampier over rooden wasse.

II.

Den Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Meurs, Bueren en Marquis van Vere en van Vlissingen, Heere en Baron van Breda enz.

Eersame, wyse, voorsienige en discrete, lieve besundere. Alsoo de tyd die gyluyden haddet vergunt aen d. isaäcus hensbergius, predicant tot Scherpenisse, omme de gemeinte binnen der stede van der Gouwe, in Godes heil: woord te stichten en onderwysen nu eerstdaegs comt te expireren; Ende dat den jegenwoordigen staet derselver stede hoognoodig vereyscht, dat denselven isaäcus alnoch voor den tyd van een maend aldaer continuere, Soo hebben wy hem aengeschreven en versocht dat hy

[p. 331]

sich voor denselven tyd alnoch daertoe laet gebruycken, versouckende u luyden hiermede hem insgelycx tselve te accorderen, ende hem te laten weten dat sulcx u luyden aengenaem is; Niet twyffelende ofte de innegesetenen derselver stede zullen door hem tot gehoor van Godes woord dagelycx meer ende meer getrocken worden. Ende hiermede, Eersame, wyse, voorsienige ende discrete, lieve besundere zyt Gode bevolen. In 's Gravenhage den 21 Novembris 1619. - Onder stond: u luyder goede vrundt. - Ende was onderteykent: maurice de nassau. - Het opschrift was: den weerdigen, eersamen, wysen, voorsienigen ende discreten, onzen lieven besunderen Borgemr. en Regeerders, mitsgaders die van Kerckenraed van Scherpenisse; - zynde besegelt met eenen grooten ovalen zegel, gedruckt op deurgesteken pampier over rooden wasse.

III.

Den Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Meurs, Bueren en Marquis van der Vere ende van Vlissingen, Heere en Baron van Breda, Diest enz.

Weerdige, eersame, wyse en discrete, lieve besundere. Die van de Magistraet en Kerkenraed der ware gereformeerde religie der stede van der Gouwe, hebben ons geremonstreert datse tot accommodatie van heure gemeente beroupen hebben den persoon van d. isaäcus hensbergius jegenwoordig predicant tot Scherpenisse, omme deselve heure gemeynte (ten aenzien zyluyden gantsch van bequame en wel begaefde Leeraers ontblootet zyn) te mogen stichten ende onderwysen. Ende hebben ons daerbeneffens versocht wy wilden voor hun by u luyden intercederen, ten eynde zy daartoe te gevoegelycker mogten geraken. Ende alsoo wy onnoodig achten u luyden eenig wyder verhael te doen van de gelegentheyt der voorsz. stede, dewyle u luyden genoegsaem bekent is, dat deselve seer populeus en bewoont

[p. 332]

is van persoonen van diversche secten, ende daeromme hoognoodig is dat de kercke aldaer met goede en bequame predicanten verzien werde. Soo hebben wij u.l. hiermede willen versoucken tot de demissie van voorsz. hensbergius geene zwarigheyt te maken, maer die voorsz. gemeynte van der Gouwe in dit haer christelyek ende billyck versouck te gerieven, ende accommoderen, waeraen Godes kerckedienst ende ons welgevallen sal geschieden. Ende hiermede, weerdige, eersame, wyse ende discrete, lieve besundere zyt Gode bevolen. In 's Gravenhage den 29 Novembris 1619. - Onder stond: u luyder goede vrundt, ende was onderteykent: maurice de nassau. - Het opschrift was: den weerdigen, wysen, voorzienigen ende discreten, onsen lieven besunderen die van den Kerckenraad tot Scherpenisse. Ende was besegelt met eenen grooten ovalen zegel, gedruckt op deursteken pampier over rooden wasse.

Met de origineelen van bovenstaande brieven (waarvan ook kopijen gevonden worden in het boek der Kerkeraads-handelingen van Scherpenisse) verschenen de Gedeputeerden van den Kerkeraad en Magistraat van Gouda, bij den Kerkeraad te Scherpenisse. - Niet zonder reden had men den Prins, als heer van laatstgenoemde plaats, om dergelijke brieven van voorschrijving verzocht; want, het was alleen ‘om de goede beliefte van Syne Princelycke Excellentie, haeren genaedigen Heere’ dat die van Scherpenisse ‘'t versouck van die van ter Gouwe’ inwilligden. - Had te Gouda een der voornaamste afgezette Remonstrantsche predikanten, eduardus poppius gestaan, en waren daar ter plaatse velen verkleefd aan de Remonstrantsche gevoelens, in welke zij versterkt werden door sommige teruggekeerde Remonstrantsche predikanten, die zich aldaar heimelijk onthielden;^(⋆) er werd dan ook te Gouda een leeraar vereischt die geschiktheid en bekwaamheid bezat, om de zoodanigen

(⋆) Ypey en dermout, Geschiedenis der Ned. Herv. Kerk, H D., bl. 265 en 267.

[p. 333]

wederom tot den schoot der Hervormde kerk terug te brengen. - Hiertoe nu had men het oog geslagen op isaäcus hensbergius en, zoo het schijnt, met goed gevolg; zoodat dan ook de man aan de Classis van Tholen en Bergen-op-Zoom, waaronder Scherpenisse ressorteerde te verstaan gaf: ‘dat hy in conscientie het gedaene beroup niet kon afslaen, alsoo hy bemerkte dattet de Heere beliefte synen dienst te gebruyken op eene plaetse daer veel meer last was als in syne kercke, ende dat hy getroost was synen rugge daeronder te buygen en te zetten.’ - Ik achtte de bijvoeging dezer weinige woorden niet overbodig tot regt verstand van sommige uitdrukkingen in de brieven des Prinsen, welker mededeeling ik hoop dat men niet geheel onnut zal oordeelen.

Waterlandkerkje.

j. was.