Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Don Juan II van Oostenrijk.
De Porselein-schilder.

Uit een winkel bij de hoofdkerk te Burgos trad, op een' morgen, in het voorjaar van 1651, dus nu juist twee eeuwen geleden, een jonge Spanjaard, met een bleek gelaat en vonkelende oogen, trotsche houding en kalen mantel, en ging naar het Bisschoppelijk en Koninklijk paleis en trad er binnen. Toen de wacht hem vroeg, wat hij begeerde, sprak hij op hoogen toon: ‘Ga bij Don juan van Oostenrijk, den zoon van onzen Koning filips IV, den Groot-Prior van Castilië, en dien mij aan als een zoon van maria calderona, die gehoor vraagt.’

Weldra werden de deuren geopend en twee hellebaardiers geleidden den jongeling naar 's Prinsen Kabinet.

De natuurlijke zoon van philippus IV, een trotsch Ridder van twee-en-twintig jaren, versierd met al de teekenen zijner waardigheden en orden, kon den onbekende, die hem volkomen geleek, niet zonder ontroering aanzien.

- Zijt gij waarlijk een zoon van maria calderona? - vroeg hij.

- Ik heb onlangs die ontdekking gedaan. - antwoordde josé triaz. - Zie hier de bewijzen.

- Het is zoo, - hernam Don juan, - wij zijn broeders van moeders zijde. Wat zijt gij verder? Wat begeert gij?

- Ik ben niets, - was 't antwoord, - en wensch iets te wezen. Mijn vader heeft mij niets nagelaten dan zijne penseelen. De broeder van uwe Hoogheid wenscht eene plaatsing aan het Hof.

Don juan mat josé met een' scherpen blik, en begreep dadelijk een luiaard voor zich te hebben, die een voordeelig gebruik van zijne toevallige maagschap wilde maken.

- Gij moet - sprak hij koeltjes - uws vaders bedrijf volgen, gelijk ik dat van den mijnen doe. Ik schilder op porselein in mijne vrije uren. Kom hier elken morgen en ik zal u les geven. Gij kunt trachten een

[p. 223]

groot schilder te worden terwijl ik tracht een groot krijgsman te worden. - Daarop keerde hij zich om en liet zijn broeder verstomd alleen.

Maria calderona, eene gewezen actrice, beweende in een klooster de uitspattingen van hare jeugd, en haar zoon don juan, door zijnen vader erkend, speelde een groote rol op het krijgstooneel. Bevelhebber des legers van Castilië in Italië, had hij zijne loopbaan geopend met het hernemen van Napels tegen den Hertog de guise en den beruchten mas-aniello. In Spanje was hij bij het volk reeds dermate bemind, dat zijn invloed dien opwoog van Koningin marianne, en haar verontrustte wegens het lot van haren zoon, den zwakken karel II.

José triaz, door juan naar waarde beoordeeld, was inderdaad een trotschaard, zonder moed of verdienste, zoo als er velen zijn, die vergeten dat het leven eene worstelplaats is, en voorspoed verlangen zonder arbeid, en de zamenleving onverdraaglijk vinden, als zij er geene genietingen vinden voor niets. Had hij in 1851 geleefd, dan zou hij op de zoogenaamde organisatie van den arbeid hebben aangedrongen, om van de verpligting tot werken ontslagen te raken. Men begrijpt dus ligt, hoe verheugd hij was bij de ontdekking zijner verwantschap met don juan. In zijne verbeelding was hij reeds Grande van Spanje; en hij nam de lessen zijns broeders slechts aan in de stellige verwachting, dat zijne verbeelding waarheid zou worden.

Den volgenden morgen kwam hij met zijn palet en penseelen.

- Laat eens zien, - sprak de Prins, - wat gij kunt, en gaf hem eene ruiker bloemen op eene porseleinen vaas te schilderen, en voegde er bij: - die teekening zal u honderd realen opbrengen, als zij goed is.

José maakte zeer langzaam eene flaauwe schets.

- Dat deugd niets! - riep don juan, die de stukken, welke hij bezig was te lezen, nederwierp, de penseelen opnam en in weinig oogenblikken een allerschoonste ruiker teekende. - Zóó moet ge doen - sprak hij. - Kom terug als gij 't even goed hebt gedaan. -

Triaz zag hem aan met verbazing, en vertrok, en keerde drie dagen later weder. Maar zijne schets was nog altijd even gebrekkig. Don juan verbeterde haar, en de vaas, door den leerling bedorven, door den meester hersteld, kwam in orde, en werd tot aanmoediging met honderd realen betaald.

José schreef zich, gelijk het bij gemeenschappelijk werk

[p. 224]

méér gaat, den geheelen arbeid toe en vond, dat de Prins er slechts wat aan verknoeid had.

Maar deze vaas, en eenige andere, te Burgos de aandacht getrokken hebbende, verzocht de Aartsbisschop, een groot kenner, aan Don juan, om zijnen beschermeling een servies te bestellen, dat zeer fraai moest zijn, en met duizend piasters betaald zoude worden.

De Prins deed dat, zeggende: - Gij hebt vier maanden tijd. Werk goed, en volg deze schets. Intusschen ga ik Catolië ten onder brengen.

Als overwinnaar teruggekomen ontving de Prins het nietswaardige schilderwerk van triaz en bood het in zijne tegenwoordigheid den Aartsbisschop aan, doch voegde er, tot verwondering van den kladschilder, een tweede bij, van bewonderenswaardige schoonheid.

- Onze kunstenaar - zeide hij tot den Prelaat - heeft er twee vervaardigd. Dat uwe Genade kieze!

- Hij heeft mijn smaak op de proef willen stellen. - sprak deze, glimlagchende. - Het eene is 't werk van een gemeen werkman, terwijl 't andere het werk is van een volmaakt schilder. - Hij koos dus het fraaiste en verzocht triaz er zijn teeken op te zetten; maar nu schreef de Prins er op: Don juan van Oostenrijk. Het schilderwerk was inderdaad van hem; hij had het tusschen twee veldslagen gemaakt.

De Aartsbisschop stond verbaasd, en josé als verpletterd.

Toen sprak Don juan: - De duizend piasters zijn voor u; maar ik eindig mijne lessen met deze laatste: om als een Vorst te leven, moet men vorstelijk weten te werken. - Die les ging, gelijk de andere, verloren. De onverbeterlijke triaz leverde niets goeds, en leefde tot zijn einde toe op 's broeders kosten, die nog menig broddelwerk van hem verbeterde, of zelf werken maakte, waarvan de kruk zich de verdienste toeëigende, en de opbrengst genoot. Maar de geschiedenis heeft den naam van josé bijna vergeten, terwijl carrono schrijft: ‘Als Don juan niet voor het purper ware geboren, zou hij de koning der kunstenaars zijn geweest.

Minder gelukkig als Veldheer en Staatsman werd hij door turenne te Duins en door Pater nitard in den Raad der Regentes verslagen. Eindelijk Eerste Minister van zijn broeder karel II geworden, bezweek hij onder den reuzenärbeid, om Spanje, door heirscharen van monniken uitgemergeld, uit zijn verval op te heffen, en werd begraven in de Cathédrale te Burgos; waar zijne tombe, den Vorst en den kunstenaar waardig, nog in wezen is.

(Naar c. de chatouville.)