Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

De School en de Kerk. Wenken bij de aanstaande organisatie van het (Lager) Onderwijs. Door J.J. van

[p. 720]

Toorenenbergen, Predikant bij de Hervormden te Vlissingen. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1851, In gr. 8vo. 34 bl. f :-30.

Reeds meermalen, in dit Tijdschrift en elders, is Referent in de gelegenheid geweest om zijne meening aangaande het te geven Godsdienstig en Christelijk onderwijs op de openbare lage scholen kenbaar te maken. Hevig is de strijd op dát punt, en vele zijn de geschriften omtrent dat gewigtig onderwerp in het licht verschenen. De Eerwaarde Schrijver dezer brochure wil met kracht het regt en den invloed van de Kerk op de school gehandhaafd hebben. Eene school, eene opvoeding zonder Godsdienst is iets: ‘waartegen geheel het gemoed indruischt, en innig smartgevoel drukt velen met den S. ter neder, zoo dikwijls zij dien ergerlijken eisch in Nederland hooren’ (bl. 17). Ref. is het met den Schr. volkomen eens, dat opvoeding zonder Godsdienst onvoldoende en onvolledig is; ja zelfs, dat de school zonder Godsdienst niet is wat zij wezen moet. Maar men moet, onzes inziens, onderscheiden. Ref. schaarde zich steeds aan de zijde van hen (en hij doet het nog), die alle leerstellige Godsdienst van de openbare lagere scholen geweerd willen hebben, omdat zij, en te regt meenen, dat zij daar niet te pas komt. Laat men ze toe, dan geeft ze òf aanstoot aan den andersdenkenden, òf ze wordt zóó flaauw en onbeduidend, dat ze dien naam niet meer verdienen mag. Maar moet dáárom alle Godsdienst van de openbare scholen zijn uitgesloten? Geenszins. De Godsdienst bestaat niet enkel in het aanleeren en gelooven van dogmata, zij eischt ook onderhouding van Gods geboden, een rein en onberispelijk leven. Leer de kinderen liefde tot den naasten, eerbied voor hunne ouders, vijandsliefde, eerlijkheid, zedelijkheid enz. en gij zult hen Godsdienstig opvoeden en gij zult ook Godsdienst op uwe scholen hebben. Maar ze moeten en mogen geene. Catechisatiën worden; het leerstellige onderwijs blijve daarvoor en voor de verdere opvoeding in de huisgezinnen bewaard. Wil men echter

[p. 721]

aan de leerlingen der school, die tot dezelfde godsdienstige gezindheid behooren, door godsdienstleeraars of onderwijzers in daartoe vast te stellen uren bovendien eenig dogmatisch Godsdienstig onderwijs doen geven, en in zóó verre het school-lokaal tot Catechisatie-kamer bezigen, Ref. heeft er allezins vrede mede; maar dit Godsdienstig bijzonder onderwijs voor de gezindheidskinderen, blijve steeds zorgvuldig gescheiden van het openbaar zedelijk-godsdienstig en maatschappelijk onderwijs, dat aan de kleine staatsburgers als zoodanig gegeven wordt.

De Schrijver is met de tegenwoordige gemengde school niet zeer ingenomen, omdat het Godsdienstig onderrigt hem te flaauw, niet stellig genoeg is. Hij wil derhalve gezindheidsscholen; maar hoe wil hij die? Als slotsom zijner wenschen met betrekking tot de aanstaande Wet op het Onderwijs verlangt hij: ‘in den regel Gezindheidsscholen als openbare inrigtingen daar te stellen, als bijzondere te wettigen. Waar de plaatselijke gesteldheid de daarstelling van zulke openbare scholen onmogelijk maakt, een onzijdig onderwijs aan alle godsdienst vreemd, als noodzakelijk kwaad.’ Ref. zoude het omkeeren, en het laatste voor de openbare scholen als regel wenschen te zien aangenomen: een onzijdig onderwijs aan alle leerstellige Godsdienst vreemd; niet als een noodzakelijk kwaad, maar als een noodzakelijk goed, zullen de openbare scholen aan haar doel beantwoorden. De plannen van den Schrijver zijn daarenboven, onuitvoerbaar en onnoodig. Waar toch zou het henen moeten, zoo de Staat in iedere gemeente, waar Protestanten, Roomsch-Catholieken, Israëlieten en Afgescheidenen wonen, voor elke dier Gezindheden eene afzonderlijke school moest oprigten, waarin het aantal scholieren dikwerf uiterst gering zou wezen? Wáár het noodige geschikte personeel te vinden om alle die onderwijzers-plaatsen te vervullen? Wáár de gelden te vinden om die, zeker niet geringe kosten te dekken? Maar die maatregel is ook onnoodig. Niemand zal u dwingen uw kind naar de openbare school te zenden, wanneer het Godsdienstig onderwijs u niet dogmatisch

[p. 722]

genoeg voorkomt. Het onderwijs is vrij; bijzondere scholen zullen allerwege verrijzen: welnu gij hebt dan de keus; maar vorder van den Staat niet het ongerijmde en onmogelijke.

Niet spoedig zullen wij, helaas, uit den onzekeren toestand nopens het Onderwijs geraken. De Minister van Binnenlandsche Zaken heeft het onlangs verklaard. Moge hij zijne woorden in zoo verre logenstraffen, dat dit hoogst aangelegen onderwerp spoedig op vasten wettigen voet geregeld worde; maar moge hij bij zijn te kennen gegeven voornemen volharden om geene Openbare Gezindheids-scholen voor te stellen aan de Wetgevende Magt.

b.