Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Bij de viering van het Vijftigjarig bestaan des Genootschaps ter bevordering der Natuurkundige Wetenschappen te Groningen, op den 26 Februarij 1851. Dichtstuk van Mr. H.A. Spandaw. Gedrukt bij A.L. Scholtens. In gr. 8vo. 26 bl. f :-30.

Het is eene aangename en belangrijke taak voor een bejaard man, die vroeger de werken der schitterendste vernuften in de dichtkunst heeft aangekondigd, waaron-

[p. 637]

der, zoo hij zich niet bedriegt, ook die van den vermaarden Groningschen Dichter spandaw, thans nog eens, bij meerdere ruimte van tijd, de pen op te vatten, bij het ontvangen van het bovengenoemde Feestlied. Hij ziet er uit, wat de Dichter-zelf ook beweren moge, dat nog het oude dichtvuur in hem gloeit, wanneer het beschaving, verlichting, Stad en Vaderland geldt. Steeds had het goede en schoone in spandaw een ijverigen voorstander; Godsdienst en goede zeden werden nooit bij hem vergeten, maar hadden steeds met de vaderlandsliefde den boventoon. In dit gedicht doet dankbaarheid hem hulde toebrengen aan de nagedachtenis van van swinderen, stratingh, crull, mesdag, modderman, uilkens, en, in het algemeen, aan allen, aan wie het bestaan en de bloei des Genootschaps ter bevordering van de Natuurkundige Wetenschappen te danken zijn. Men heeft den Dichter wel eens nagegeven, dat hij, in den laatsten tijd, te veel politiek, en te veel van zijne eigene bijzondere gevoelens daaromtrent, in zijne poëzij heeft ingelascht; maar wat daarvan moge zijn, alhier meenen wij, dat dit allezins gepast is geschied. Men leze tot bewijs het volgende:

De studie der natuur verkrijgt een hooge waarde

In onzen tijd: omdat zij opbouwt, niet vernielt;

Wie haar beoefnen, in wat oord ook van deze aarde,

Ze zijn met d' echten geest van broederschap bezield;

Ze werken tot één doel. Dat mag vooruitgang heeten!
't Is de vooruitgang niet, dolzinnig en vermeten,

Die oproer predikt en verwoesting om zich spreidt;

Neen, 't is vooruitgang, die naar menschenheil leert streven,
Gestaâg vermeerdrend de genoegens van het leven,

En kweekend d' arbeid aan door vlijt en nijverheid.

Natuur! uw kennis schenkt de grootste zegeningen;

Orde is uw grondwet en ze blinkt in 't heerlijkst licht:

De mensch verstoort haar soms in 't zeedlijk rijk der dingen,

En ach! het harte bloedt om gruuwlen, dán verrigt.

Spreekt, onruststokers, spreekt niet meer van uw bedoelen!
Wie kent de drijfveer niet van uw misdadig woelen?

't Geen gij hervorming noemt, is slooping, roof, geweld:

[p. 638]

 

Wat zal de vrucht zijn van uw eindloos Staatsberoeren?

 

Dat gij Europa tot barbaarschheid weêr zult voeren,

 

Of dat ons een tiran in slavenketens knelt.

 

 

 

De kennis der natuur mogt in ons hart versterken

 

't Geloof aan God. Rampzalig die, vol trots en waan,

 

Den Schepper niet aanschouwt in Zijn verheven werken!

Dit past hij verder op het Genootschap toe.

Het geheel heeft, als ware het, drie deelen. Het eerste of de eigenlijke feestzang loopt van bl. 1 tot 16. Op bl. 17 en 18 heeft men, voor een zangkoor, een lied op de wijze van het Volkslied van tollens, en van bl. 19-26 een afscheid van den Heer spandaw als Dichter. Dit laatste betreuren wij, en hopen, dat het, hoe ernstig ook gemeend, bij hem, gelijk bij andere, hoogvereerde Dichters, geen dadelijk gevolg moge hebben. Hoe ligt toch kan bij een wezenlijk dichter de zanglust weder opgewekt worden, vooral, wanneer hij, als die van spandaw, is: edel, onbezoedeld door vleizucht, en de uitstorting van een gevoelig hart. Wij betreuren het afscheid niet alleen, maar noemen het ook eenigzins onvoorzigtig: waartoe toch dient zulk eene voorbarigheid? Het moet dan zijn, om van allen aanzoek bevrijd te worden; maar spandaw zegt zelf te regt:

Uit eerzucht zong ik niet: wel was 't mij innig zoet,

Als de bezielde toon, die van mijn speeltuig vloeide,

Een rein, gevoelig hart ontgloeide

En aan de teedre zangen boeide,

Die stroomden uit mijn vol gemoed.

Welk een vreugd me ook wierd geschonken,

't Was het reinst genot voor mij,

Als, van heilge zangdrift dronken,

Zich mijn boezem voelde ontvonken

Door den gloed der poëzij;

Ja, wie dichter wordt geboren,

Hem zal 't uitzigt ook bekoren,

Als de dood zijn sponde naakt,

Dat de zang, dien hij hier kweelde,

[p. 639]

 

Waar geheel zijn ziel in deelde,

 

Die hem met den voorsmaak streelde

 

Van een hooger hemelweelde,

 

Eens zijn' naam onsterflijk maakt.

Voorwaar, die zóó dicht, moet geen afscheid van het publiek als dichter nemen. Ref., die zich lang van aankondigingen van dichtwerken heeft onthouden, omdat hij met zekere hoogdravendheid, die van duisterheid niet is vrij te pleiten, zich niet kan vereenigen, huldigt gaarne dichters als tollens, ter haar, bogaerts en dergelijken, en rekent ook spandaw gaarne onder dezen; waarom het hem, en allen, die echte dichtverdienste huldigen, innig leed zou doen, wanneer dit afscheid niet mogt opgenomen worden in den zin van een welgemeend, maar niet onherroepelijk besluit.

†††

Amsterdam,

Julij 1851.