Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Geschiedenis van den jongsten tijd, sedert den val van Napoleon tot op onze dagen. In eene algemeene beschouwing voorgesteld door Dr. K. Hagen, Hoogleeraar in de Geschiedenis en Staatkunde te Heidelberg. Vrij bewerkt naar het Hoogduitsch door Mr. P. Bosscha, Hoogleeraar in de Geschiedenis en Letterkunde te Deventer. Iste Deel. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1849. In gr. 8vo. XIV en 470 bl. f 3-60.

Het tweede boek dezer geschiedenis dringt in de revolutionaire bewegingen, die Europa van 1820 tot 1824 hebben verontrust zonder voordeel aan te brengen, of het volksleven te ontwikkelen. Hagen begint met de Spaansche omwenteling. Nieuwe inzigten opent hij niet; maar zijn beschouwing is grondig, en wordt met feiten gestaafd. Ongelukkig het land welks koning een dwaas is!

De omwenteling in Spanje werkte als een elektrieke vonk in het westelijke en zuidelijke Europa. In het Tweede Hoofdstuk zien wij de uitwerking dier brandstichting in Portugal, waar het geestelijk despotismus door een modern policiewezen werd onderschraagd. In Italië, waar de teruggang bestendig werd voortgezet, terwijl openbaar en heimelijk het Staatkundig leven zich ontwikkelde. Dewijl echter dit leven in een ziekelijken toestand verkeerde, bragt het eene beweging voort, die afbrak, maar te magteloos was om weder op te bouwen. De militaire magt trad in Napels en Piemont op den voorgrond; maar Staatsregelingen, die het leven des volks uitspreken, worden niet met de punt van den degen geschreven. Wat baten zij ook, waar de kern des volks in eenen doodslaap ligt, de geest door bijgeloof ver-

[p. 633]

blind, en het ligchaam door zingenot ontzenuwd wordt? - Krachtiger uitte zich de opstand in Griekenland tegen de overheersching der Osmanen, ofschoon de onberaden onderneming in de vorstendommen haar eigen lot vond. Wij bejammeren, dat de Schrijver zijne beschouwingen eenigzins versnipperd. Dat moge dienstbaar zijn geweest in het collegie-uur, maar de lezing wordt er door vermoeijelijkt.

Heldere blikken werpt hij op den Staatkundigen toestand van Rusland en op het karakter van Keizer alexander, wiens weifelen in of spoedig terugdeinzen voor de grootsche plannen, die zijn helder hoofd en edel hart vormden, onzes inziens, door den loop der omstandigheden geregtvaardigd wordt. Wat hagen zegt aangaande de geheime zamenspanningen, die, wanneer zij waren geslaagd, Rusland in een afgrond van jammeren zouden geworpen hebben, bewijst dat. Daarenboven was de wrijving in Polen meer geschikt om bij den Autokraat eenen Constitutionelen zin uit te dooven dan aan te kweeken.

Het Vijfde Hoofdstuk wijst op de Groote Mogendheden, die te Troppau beraadslagen en te Laibach besluiten nemen, om in Italië den storm te bezweren. Men begon met Napels en de uitslag was wel te voorzien, daar men er, in plaats van krachtdadige maatregelen te nemen, zich lucht gaf in declamatiën, waarmede bemi het Parlement opwond.

Piemont ondergaat het lot van Napels. Italië buigt zich als een riet onder de slagen van den drijversstok der Germanen. Ontzenuwd door bijgeloof, kan het met zijne priesters spotten, maar geen standpunt innemen, waarop het zijne vrijheid kan handhaven. Het is boven twijfel verheven, dat de waarheid vrijmaakt, maar de Italiaan zijn slavenketen afschuddende, zocht bescherming bij den logen; of is het ongeloof iets anders? Kon hij dan vrij worden?

Het Zesde Hoofdstuk geeft, even verbrokkelend als alle de anderen, een overzigt over de worsteling in Griekenland in 1822, en eene onpartijdige beschouwing van de

[p. 634]

woelingen der Staatkundige partijen in Spanje en Portugal, die voldingend bewijzen, dat de volkszin in deze heerlijke maar schaarsch gezegende landen weinig geschikt was voor het bezit der vrijheid, die zich geen tempel of haardstede kiest, waar de onzinnigheid de hartstogten oproept.

In het Zevende Hoofdstuk zien wij de brandstoffen ophoopen, die eenige jaren later den troon der bourbons zullen verteeren, en den Staatkundigen toestand schetsen van het Britsche volk tegenover de regering, tijdens het schandaal, dat Koning george IV met zijn proces tegen de mishandelde ofschoon niet engelreine Koningin korolina, verwekte, en dat door den zelfmoord van castelreagh gesticht had.

In het volgende Hoofdstuk ontwikkelt de Schrijver het stelsel van terugwerking in Duitschland, en wijst op de geheime politieke vereenigingen, die meer onrust baarden dan invloed uitoefenden, en op de verrigtingen der Weener Conferenciën, die van November 1819 tot in Mei 1820 duurden; waarbij hij de gedragslijn der Zuid-Duitsche Staten tegenover Oostenrijk en Pruissen beschrijft. Bijzondere aandacht wijdt hij aan het Constitutionele leven van 1820 tot 1822 in de onderscheidene Duitsche Staten, terwijl hij doet uitkomen, hoe de kleinere Staten zich op den Bondsdag met kracht verzetten tegen de overheersching der beide Groote Mogendheden; misschien te groot, om als leden te staan in een Staten- of Volkenverbond, zoo als de Germaansche familie die bezat.

Het Negende Hoofdstuk behandelt het Congres te Verona, waar het Heilig Verbond tegen den revolutie-geest een hoog bolwerk opwierp. Ten gevolge daarvan bezweek het Constitutioneel bewind in Spanje, dat meer blijken van ziekelijke overspanning dan van Staatsbekwaamheid had gegeven, onder de Fransche wapenen. Het ongelukkig volk verviel uit de handen der dwaasheid in de klaauwen des dweependen waanzins.

Het Tiende en Elfde Hoofdstuk wijst op de terugwerking door den Spaanschen veldtogt te weeg gebragt, zoowel in Portugal als in Frankrijk, en vooral in Duitsch-

[p. 635]

land, waar de politieke beweging, ‘die met het begin van het jaar twintig een zoo veelbelovend begin vertoonde, weder onderdrukt werd. Den Grooten Mogendheden was het gelukt over de liberale neigingen der minder magtige vorsten nog veel stelliger te zegevieren, dan in 1819. Toen was de overwinning slechts eene oogenblikkelijke geweest, thans was zij gevestigd; de overwonnelingen waren met schier onverbreekbare banden gebonden. Het had niet veel te zeggen, dat de bestaande Staatsregelingen niet opgeheven waren; want van de zijde der regeringen werden er maatregelen genoeg genomen, om het Constitutionele beginsel slechts voor den schijn te behouden. In Noord-Duitschland waren de Landstenden buitendien van geene beteekenis. Maar ook in het Zuiden vervalt hun wezen meer en meer. In onderscheidene Staten, in Beijeren, Wurtemberg, Darmstadt, Baden, komen in den eersten tijd van den druk de Stenden niet bijeen, en zoo zij bijeenkomen, wordt er met omkooping, met invloed op de keuzen en allerlei middelen gewerkt, om ze krachteloos te maken. Hoe men het wezen der Landstenden beschouwde, daarvan gaf Pruissen een sprekend bewijs. Het voerde in 1823 bij een Edikt Provinciale Stenden in, waardoor het voorgaf aan Art. 13 der Bonds-akte te voldoen. Deze Provinciale Stenden waren echter slechts raadgevende, mogten alleen over de belangen hunner provincie handelen, geen enkel woord over de algemeene belangen des rijks medespreken, en waren buitendien op eene wijze zamengesteld, welke aan de eischen des tijds in geenen deele voldeed. Het aristocratische beginsel had het overwigt en buitendien was alleen de grondëigendom vertegenwoordigd.

Bij dit alles was overal de schandelijkste willekeur der politie en der bureaucratie, het stelsel van voogdijschap, weder op eene bedroevende wijze overheerschende geworden.

Met deze zegepraal der reactie in Duitschland had zij de zege bijna op het geheele vaste land behaald. De revolutionaire bewegingen van dit merkwaardig tijdperk,

[p. 636]

't welk met de omwenteling in Spanje zoo glansrijk (?) was begonnen, hadden haar einde bereikt, en nogmaals werden zij door het absolute bewind overweldigd.’

Het laatste Hoofdstuk van dit Deel rigt het oog naar den stand der Zwitsersche Kantons onderworpen aan den wil der Groote Mogendheden, die met ongerustheid in het land der vrijheid de mannen zagen zamenscholen, die als martelaars der vrijheid of vrijzinnigheid op de Helvetische bergen een vuur stookten, dat hunne troonen bedreigde. Hagens schets van het Nederlandsch Staatkundig volksleven is in korte trekken gevat, doch waar, op een paar punten na, door den Vertaler toegelicht of te regt gewezen.

Oppervlakkig en onvolledig is de voorstelling van den Staatkundigen toestand in het Noorden. Hoeveel rijker en ruimer wordt die geschiedenis door hermes behandeld, die in de meeste opzigten verre de voorkeur boven deze verdient.

Hiermede eindigt het Eerste Deel. Aan het einde daarvan gekomen, achten wij het gevoelen dat wij er vroeger over uitspraken bevestigd. Het verheugt ons, dat de Schrijver zich niet aan overdrijving schuldig maakt; hetgeen men bij een lid van het begraven Rompparlement al ligt zou verwachten.

Zoo ras wij in het bezit worden gesteld van de nog volgende afleveringen, zullen wij het Tweede Deel aankondigen.

h.

j.h.s.