Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Vier Leerredenen over verschillende onderwerpen door J.L.F. de Meijere, Evangeliesch Luthersch Predikant te Bodegraven. Te Amsterdam, bij J.C. Loman, Jr. 1850. In gr. 8vo. Voorberigt met eene naamlijst der Inteekenaren XXIV en 71 bl. f 1-:

Eene gewigtige reden deed den Eerw. Schrijver, blijkens het Voorberigt, besluiten tot de uitgave dezer leerredenen, en een ongewoon groot getal van Inteekenaren leende hem daartoe de behulpzame hand. Na de lezing van zijn kanselärbeid, vonden wij geen grond voor dien grooten schroom, die hem bezielde, toen hij tot de uitgave besloot, en nog minder over het berouw dat hij verzekert, nog somtijds deswege te hebben. (Voorber. vi.) Want, hoe zeer het vooral voor jonge leeraars bedenkelijk is, openlijk met hunnen arbeid op te treden, bij zoo grooten overvloed van voortreffelijke leerredenen, en van beroemde kanselredenaars; ja, hoe zeer die bedenkelijkheid bij hen vermeerderen moet, wanneer zij de dubbel moeijelijke taak op zich nemen, om over meer algemeen bekende, en bij voorkeur behandelde onderwerpen, iets nieuws en iets goeds te leveren: zoo meenen wij echter, dat Ds. de meijere èn door zijne bescheidenheid, èn door zijne kunde tegen deze bezwaren, genoegzaam gewaarborgd is; waarbij nog komt, dat leerredenen altijd haar lezend publiek hebben, 't welk van de beroemdste kanselredenaars niet altijd het grootste is.

Over het algemeen hebben wij deze leerredenen met genoegen gelezen: en wij twijfelen naauwelijks, of zij zijn ook met stichting gehoord. De plannen zijn eenvoudig, geleidelijk, en uit den tekst genomen; de stijl is bevattelijk, levendig, hartelijk; men voelt overal, dat de Spreker met zijn onderwerp is ingenomen; van daar

[p. 388]

de warme, ernstige toon, die te gereeder den weg tot het hart vindt. Hoezeer wij, in het belang eener eenvoudige landgemeente, het niet afkeuren, dat hetzelfde denkbeeld, onder andere bewoordingen, meer dan eens wordt wedergegeven, zoo hoede zich echter de Schrijver voor te groote woordenrijkheid en noodelooze herhaling. Eenigen grond meenen wij voor deze aanmerking gevonden te hebben, en daarom wilden wij ze niet terughouden.

Onzeker schijnt de meijere te zijn, hoe hij (in de eerstede lerrede) de woorden des Heeren tot petrus: ‘simon jona (zoon) hebt gij mij liever dan deze,’ hebbe op te vatten: òf in den zin van: stelt gij hoogeren prijs op mij, dan op dit schip, op die netten? òf in den zin van: bemint gij mij meer, dan deze uwe medeleerlingen mij beminnen? Wij voor ons aarzelen geen oogenblik, aan de laatste opvatting de voorkeur te geven, daar de eerste ons zoo koud, en zoo gekunsteld voorkomt; en, had petrus niet reeds vroeger met daden getoond, dat hij schip en netten uit liefde tot jezus verlaten had? Beroept hij er zich-zelf niet bij zekere gelegenheid uitdrukkelijk op? Hoe zou de Heiland hem dan dat hebben kunnen vragen?

In de tweede leerrede, welke tot thema heeft: david door nathan op Gods bevel bestraft, wijst de Schrijver in het eerste deel op de aanleiding van nathans woorden tot david: gij zijt die man; en deelt zijnen hoorderen in dramatischen vorm, het geheele geschiedverhaal, en het gesprek des Profeten met den Koning mede. Indien het: nathan zwijgt, als eene anaphora, nog tweemaal had kunnen volgen, dan zouden wij van heeler harte vrede met deze rhetorische figuur hebben; maar nu het heet: nathan zwijgt, - david zwijgt, - nathan zwijgt, nu missen deze uitdrukkingen voor ons gevoel alle uitwerking.

In de derde leerrede: stefanus sterk in het geloof, standvastig in de hoop, overvloedig in de liefde, zal het wel eene misvatting zijn, wanneer, op bl. 39, ‘van de volvoering van het uitgesproken doodvonnis’ wordt ge-

[p. 389]

waagd; want geen vonnis, maar een volksöproer alleen, heeft, volgens de geschiedenis, Hand. vii:57, 58^a, aanleiding tot den marteldood van stefanus gegeven.

Tot proeve van des Schrijvers mannelijken stijl kiezen wij de inleiding op de tweede leerrede: ‘Er bestaat eene drievoudige vierschaar, door welke onze gedachten, woorden en daden kunnen beoordeeld worden: namelijk: de vierschaar in welke ons eigen geweten uitspraak doet; de vierschaar welke gespannen wordt door onze natuurgenooten; en de vierschaar, in welke de Allerhoogste als Regter gezeten is.’

‘Wie uwer noemt niet den mensch gelukkig, die het vonnis van het geweten niet behoeft te vernemen; die de veroordeeling bij zijne natuurgenooten niet verdient te hooren; en die niet te duchten heeft voor de regterlijke uitspraak van God?’

Onze goedkeurende aankondiging sluiten wij met den wensch, dat deze leerredenen ten volle mogen beantwoorden aan het bepaalde doel tot welks bereiking zij zijn uitgegeven, en dat hare lezing, ook in ruimeren kring, nut mogen stichten.

h.

c.w.p.