Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

De strijd der Friezen en Franken. Eene Voorlezing door Jhr. Mr. B.J.L. de Geer. Uitgegeven door het historisch Genootschap gevestigd te Utrecht. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1850. In gr. 8vo. 43 bl. f :-40.

In twaalf afdeelingen of liever tafereelen heeft de oudheidkundige Schrijver den strijd afgeteekend, die van de tweede helft der vijfde tot de eerste helft der negende eeuw gevoerd is door de vrije Friezen, voor hunne goden en overleveringen, vaderen en herkomsten, en onafhanhankelijkheid, tegen de geloofsleer en magt der Franken; een strijd, in welken het zwaard ten voordeele van het Christendom besliste, doch niet tot onëer der overwonnenen. Als de Redenaar zegt, met toepassing op het overwonnen volk: ‘dat het een schoon schouwspel is, te zien, hoe een edel en dapper volk kampte en streed voor zijne zelfstandigheid, en ook na die worsteling, haar wist te bewaren en te handhaven’; - wie zou dan niet ten volle met hem instemmen. - Slechts in groote trekken kunnen wij iets melden omtrent den inhoud van dit geschrift, hetwelk, ofschoon onder den nederigen titel van ‘Voorlezing’ uitgegeven, alle blijken

[p. 362]

draagt, dat het de vrucht is van een ernstig en gezet onderzoek, en van belezenheid in, en bekendheid met de beste oorkonden, bij wier gebruik het niet aan levendig, inwendig gevoel heeft ontbroken. In het eerste tafereel, 't welk het gebeurde in en na 496 onzer Christelijke jaartelling bevat, wordt de overgang van floris tot het Christelijk geloof en de stichting der Frankische heerschappij behandeld. Die heerschappij spatte wel na den dood van floris uiteen, om eerst eeuwen later weder te worden opgerigt; maar de zaden waren gelegd, waarvan de ontkieming voor lateren tijd was bewaard, om dan des te krachtvoller op te wassen. - Het tweede tafereel betreft den in 555 tegen clotharius gevoerden strijd door de Saksen; en hoewel er de Schrijver van rept, hij heeft het niet gewaagd de eerste sporen van het later verbond tusschen Friezen, Saksers en Denen tegen de Franken te vinden in de gezangen van fortunatus, welke den aan het Boerdiep gevoerden strijd zouden herinneren; doch niet de gevolgen van dien strijd, maar anderen vermelde omstandigheden beteugelden de uitbreiding van het Frankische rijk.

Maar wij zouden verkeerd doen aldus gebrekkiglijk verslag te geven van een geschrift, dat zich moeijelijk laat kleindeelen, en bovendien ook ons bestek overschrijden, indien wij hier den inhoud van elke der twaalf tafereelen wilden aanstippen. De daadzaken, zoo als zij dáár vermeld worden, laten zich niet zóódanig schetsen, dat men er een goed overzigt van den grooten worstelstrijd door bekomen zou, en ook het verrassende en treffende van het oorspronkelijke zou er aan blijven ontbreken. Wij bepalen ons dus bij het reeds medegedeelde, en kiezen ter proeve van stijl en bewerking het navolgende uit het vijfde tafereel (bl. 20): ‘Maar intusschen, juist ten tijde van radbouts voorspoed, had men het weder beproefd om het Christendom in Friesland te herstellen, en nu niet van de zijde der Franken, maar uit Ierland, zoo rijk toen aan ijverige zendelingen en predikers. Na de mislukking van zijn eigen togt, had egbert door godsdienstijver gedreven, wigbert naar Friesland gezonden,

[p. 363]

en twee jaren lang werkte en predikte deze, doch te vergeefs. Wel liet de vorst den vreemdeling, onbekend met der Friezen aard en taal, geworden, maar hoe kon het Christendom onder de regering van radbout bloeijen? Ontmoedigd ging hij heen; - maar egbert gaf zijn voornemen niet op, en zond nu willebrord met elf anderen uit zijn klooster om het Christendom aan de heidenen te prediken. Willebrord, zelf in Engeland geboren, maar in afkomst den Friezen verwant, met hun taal bekend, door vroomheid en ijver beroemd, trof hier te Utrecht den Frieschen Koning aan. Hij werd afgewezen. Was het omdat radbout vreesde, dat op de puinhoopen der thomas-kapel, eene nieuwe kerk verrijzen zou, en onder zijn oog daar eene magt gevestigd worden, gevaarlijk voor de rust, de vrijheid en zelfstandigheid zijns volks? Dan heeft de uitkomst zijne vrees bevestigd.’

Het zal wel niet noodig zijn, dat wij hier doen uitkomen, hoe gunstig eene dergelijke bearbeiding afsteekt bij eene schoolsche en dorre beoefening der geschiedenis. De aangename vormen, in welke zij wordt medegedeeld, wekt de belangstelling en de zucht tot eigen oefening in dubbele mate op. Dat deze voorlezing tevens eene belangrijke bladzijde vult van de Berigten, uitgegeven door het Historisch Genootschap, te Utrecht gevestigd, en beschouwd mag worden als een blijk, hoe men dáár de beoefening der geschiedenis verstaat, behoeven wij wel niet aan te wijzen. Mogt de afzonderlijke uitgave dezer voorlezing het vermoedelijk voorgestelde doel bereiken, en eene meer algemeene bekendheid met en toenemende belangstelling in den arbeid van het Genootschap ten gevolge hebben.

m.

m.v.