Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Eenige opmerkingen betreffende de rangschikking van de klasse der Visschen, door W.P. van den Ende. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1850. In gr. 8vo. 16 bl. f :-20.
Iets over de Vereeniging tot bevordering der Inlandsche Ichthyologie, door denzelfden. Te Arnhem, bij denzelfden. 1850. In gr. 8vo. 24 bl. f :-25.

In den vorigen Jaargang van dit Tijdschrift had Rec. eene aankondiging gegeven van de twee eerste deelen

[p. 310]

van het ‘Verslag der Werkzaamheden van de Vereeniging tot bevordering der inlandsche Ichthyologie.’ (Vad. Letteroef. 1850, bl. 425-429.) Deze aankondiging is de aanleiding geweest tot de twee boekwerkjes, waarvan wij hier den titel opgeven. Zij zijn eigenlijk antikritieken. Daar nu Rec. geen nutteloozer strijd kent dan een pennestrijd, en zich-zelven de belofte gedaan heeft om er zich nooit in te begeven, kan hij deze werkjes niet beantwoorden. Om er toch iets van te zeggen, wil hij den hoofdinhoud van beiden opgeven, gaarne aan de lezers van dit Tijdschrift, die in dit onderwerp belang stellen, het oordeel overlatende.

N^o. 1. De Heer van den ende had in het tweede deel van gemeld Verslag eene proeve van eene verdeeling van de klasse der visschen gegeven bl. 64. Hïerop had Rec. eenige bedenkingen gemaakt. Doch nu beweert de Heer van den ende, dat hij geene verdeeling der visschen heeft willen leveren (bl. 3). Eene volkomene rangschikking, zegt hij, te regt, zou eene opnoeming van alle geslachien noodzakelijk hebben gemaakt. In eene rangschikking, waarbij men de geslachten een voor een achter elkander laat volgen (eene série lineaire) worden de verwantschappen verbroken. Wij stemmen dit gaarne toe. Maar daaruit volgt nog niet, dat de opvolging geheel willekeurig zijn mag. Voorts is de Heer van den ende niet tevreden, dat Rec. van zijne proeve gezegd heeft: ‘De plaatsing der buikvinnen is hier op het voetspoor van linnaeus te veel op den voorgrond geplaatst.’ Het is, zegt hij, niet op het voetspoor van linnaeus, dat hij dit kenmerk voor de rangschikking der visschen opnam, ‘maar alleen omdat zijn eigen onderzoek tot dezelfde uitkomsten geleid heeft’ bl. 8, 9. Rec. gelooft, dat de uitdrukking; ‘op het voetspoor van linnaeus’ volstrekt niet aanduidt, dat de Heer van den ende zonder eigene gronden linnaeus nagevolgd heeft, maar dat hij hem nagevolgd heeft, is echter daarom niet minder onwedersprekelijk. Rec. verzoekt den Heer van den ende voor de woorden ‘op het voetspoor van linnaeus’ alleen te lezen: ‘even als voor hem linnaeus.’ Iets anders heeft Rec.

[p. 311]

niet bedoeld, en zijne bedenkingen tegen het onzekere en alleen in eene kunstmatige verdeeling aannemelijke kenmerk, worden door des Schrijvers redeneringen over den invloed van de plaatsing der vinnen op de levenswijze en den vorm der visschen, bl. 11-13, niet weggenomen. Zonder in eenen strijd te vervallen, die hij vermijden wil, kan Rec. dit niet aantoonen. Intusschen is het duidelijk, dat de Heer van den ende zijne proeve van verdeeling als verdeeling of, zoo als hij nu en dan zelve zegt, rangschikking verdedigen wil; hoezeer hij begint met te verklaren, dat hij geene verdeeling heeft willen geven. Eene proeve van verdeeling is eene verdeeling, of Rec. weet niet wàt zij is. Hoe méér moeite de Heer van den ende zich geeft om hare gronden te verdedigen, hoe duidelijker hij aantoont, dat hij ernstig meende eene schets van zoodanig eene verdeeling der visschen te geven, als die naar zijne denkbeelden zou moeten wezen. De bedenking, dat müller en agassix nieuwe denkbeelden omtrent de verdeeling der visschen gegeven hebben, welke bij eene proeve van rangschikking niet zonder invloed mogen blijven (Vad. Letteroef. 1850, bl. 429) is door den Heer van den ende stilzwijgend voorbijgegaan.

N^o. 2 is eene beantwoording van de bedenking van Rec., dat de Ichthyologische Vereeniging, door bepaald op ééne plaats te vergaderen, minder bijval en ondersteuning moest vinden, dan wanneer zij elk jaar, gelijk de Entomologische en Botanische Vereenigingen, op eene andere plaats bijeenkwam. De Heer van den ende zegt, dat de vestiging der boekerij zulks niet toeliet. Ook is de Vereeniging ter bevordering van Ichthyologie niet te vergelijken met die twee andere Vereenigingen: zij is geene geleerde of wetenschappelijke inrigting, maar eene ‘zuiver weldadige’ bl. 4. Is zij dat, dan is ook de jaarlijksche contributie niet te hoog, bl. 12, 15. De boekerij maakte daarenboven die hooge contributie noodzakelijk, bl. 15. Door eene hooge contributie te vorderen, zouden de leden alleen bestaan uit zulke personen, ‘die door hunnen stand in de maatschappij of door hunne

[p. 312]

ondervinding, geacht konden worden, volkomen in staat te zijn, de boekerij zoodanig te raadplegen en te doen raadplegen, dat deze ongeschonden bewaard bleef.’ - ‘De ondervinding leert genoegzaam, hoe spoedig eene boekerij benadeeld wordt, waarin zich kostbare werken van groot formaat en met uitslaande platen, kaarten enz. bevinden, indien dezen worden ingezien door lieden, die met het behandelen van zulke boeken geheel onbekend zijn.’ bl. 16. Eindelijk ontkent de Heer van den ende 't geen Rec. gezegd had, dat hij ‘bijkans de eenige werkzame deelnemer der geheele Vereeniging is.’ Wij willen zulks dan ook wel gelooven, daar wij het doel der Vereeniging als eene ‘zuiver weldadige’ uit het oog verloren hebben; maar vooral zijn wij het geheel eens met den Heer van den ende, wanneer hij op bl. 23 en 24 beweert, dat ‘wanneer al de leden van een genootschap te gelijk voor hun lidmaatschap bedanken, dit genootschap dood is, welk een krachtvol levensbeginsel het ook moge gehad hebben.’ - Een genootschap bestaat uit leden, en als deze er niet meer zijn, bestaat het niet meer. Maar zoo lang het bestaat, kan het toch een levensbeginsel hebben, ‘eene onafhankelijkheid van het personele of individuële’, d.i. van de personen a en b; maar niet van personen in 't algemeen. Verre van dus eene hooge vlugt te nemen, gelijk de Heer van den ende van den Rec. zeide, heeft hij iets gezegd, dat zeer duidelijk is en onder elks bevatting ligt.

Wanneer de Heer van den ende verder over deze zaak schrijven wil, zou het Rec. leed zijn; maar hij-zelf zal de pen niet andermaal daarover opvatten. Hij meende bescheiden en zonder vooringenomenheid, met wetenschappelijke inzigten geschreven te hebben, en hij meent dit nog heden.

J.v.d.H.