Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Handboek voor de Nederlandsche ooftboomteelt; door T.F. Uilkens, Predikant te Wehe en Zuurdijk. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1850. In post 8vo. 312 bl. f 1-50.

Ofschoon de kundige Schrijver in zijn Handboek voor den Nederlandschen tuinbouw ook over de kweeking en behandeling der ooftboomen en de inzameling en bewaring der vruchten-zelve het noodigste had gezegd, kon zulks daar ter plaatse niet met die uitvoerigheid geschieden, welke door vele liefhebbers mogt verlangd worden, en waartoe het werkje is ingerigt, hetwelk wij hier mede aankondigen. Het handelt over de boomen-zelve, hun geslachtskenmerk, de kruidkundige beschrijving, herkomst, geschiedenis, voortkweeking, standplaats, ziekten enz.; voorts over het leiden, snoeijen, de ziekten waaraan de boomen blootstaan en het gebruik van het hout, met hier en daar eene optelling van de Schrijvers, die er over handelen. Ten opzigte van de vruchten komt in aanmerking: de rijpwording, bewaring en onderscheiding der soorten, gelijk mede derzelver huishoudelijk gebruik. Dit een en ander wordt afzonderlijk behandeld ten opzigte van de volgende vruchtboomen en struiken: appel-, peren-, kwee-mispel-, perziken-, abrikozen-, pruimen-, kersen-, kornoelje-, amandel-, kastanje-, walnoten-, hazelnoten-, wijnstok-, moerbeziën-, aalbeziën- (benevens kruisbeziën-), framboos- en berberis-boomen.

Veel belangrijks vindt men in dit werkje bijeen, beknopter dan in het nog altijd voortreffelijk Fruitkundig Woordenboek van serrurier. Doch zonder dat men er

[p. 187]

het boven aangehaalde tuinboek van den Schrijver bij heeft, is de behandeling van het onderwerp niet volledig, daar in het Handboek voor de ooftboomteelt geene beschrijving gevonden wordt van het enten, oculeren en zogen; ook geene aanwijzing van hetgeen men bij het verplanten in het oog te houden heeft (ten minste niet overal). Wij misten ook ongaarne het noodige over enkele bijzonderheden, die hier niet moesten zijn voorbijgegaan; wij noemen slechts het verouderen der soorten. Heeft toch eene veredelde kweeking vele nieuwe verscheidenheden doen te voorschijn komen; daar zijn anderen, die ook volgens getuigenis der bekwaamste boomkweekers op verre na niet meer tot die waarde te brengen zijn, welke men er vroeger aan toekende; zelfs zijn er eenige appelen en peren, die geheel verdwijnen. Wij herinneren ons, vóór eenige jaren daarover een afzonderlijk stukje te hebben gelezen, dat wij niet nader weten aan te duiden, en bij welks beoordeeling in dit Tijdschrift wij ook nog iets hebben gezegd over de individuële verbastering, die door ons o.a. in de anders zoo voortreffelijke goudpippeling-appelen en in de zwarte aalbessen is opgemerkt.

De namen der Schrijvers beduiden op zich-zelve niet veel. Men heeft weinig aan eene nomenclatuur van b.v. vijftig personen, die over de appelen geschreven hebben, van aristoteles af tot die van den jongsten tijd. En bij de lijsten der soorten hadden wij het van veel belang geacht, wanneer niet alleen ware opgegeven, welke minder en welke meer dragen, maar ook welke vroeger en welke later (wij bedoelen den ouderdom des booms) daarmede aanvangen. Bij de soortenlijsten hadden wij ook gaarne het gebruik in sommige andere boeken van dezen aard gevolgd gezien, hetwelk de edelste, min waardige en geringe variëteiten door verschillende letters aanduidt, en bij de appelen bepaaldelijk hadde de bijvoeging behoord of het zure dan wel zoete zijn, hetgeen men uit de aanwijzing: ‘aangenaam, zacht, geurig’ enz. niet kan

[p. 188]

opmaken. Bij sommige soorten slechts wordt het gevonden; niet echter bij de appel- en perensoorten de aanwijzing of het tafel- of potvruchten zijn. - Voorts erkennen wij de moeijelijkheid der benaming van de soorten bij het groot verschil, hetwelk in de benamingen in onderscheidene oorden plaats heeft. Zoo heeten b.v. in Zeeland de zijden hemdjes-appelen: Jeruzalemmers. Uit dien hoofde zal men somtijds te vergeefs zoeken naar soorten, die toch onder eenen anderen naam voorkomen.

Bij de kweeën had gezegd moeten zijn, dat zij eene zeer strenge koude moeijelijk wederstaan. De drie, die Ref. had, zijn allen in den strengen winter van het jaar 1838 doodgevroren, even als die van sommigen zijner bekenden.

De Schrijver maakt wel melding van proeven, om in ons Vaderland den witten moerbeziënboom aan te kweeken ten behoeve der zijdeteelt, maar noemt daarbij niet, die toch wel melding verdiende, de zorgvuldige pogingen van den Heer berail, te St. Michielsgestel in Noord-Braband, en het was hem misschien onbekend, dat zich te Goes (hij spreekt van oude moerbeziënboomen) een overoude bevindt, waarvan de planting door de overlevering aan jacoba van beijeren wordt toegeschreven. Wij zagen hem vóór weinige jaren, hij droeg toen nog vele en zeer groote vruchten.

Doch de weinige aanmerkingen, die wij maakten, benemen niets aan de aanprijzing, die dit nuttig werkje ten volle verdient. Wij kunnen ieder, die belang stelt in goede, wèlbehandelde vruchtboomen den aankoop van hetzelve met volle ruimte aanraden. De Uitgever heeft den prijs zoo gesteld, dat het bij compressen druk zeer goedkoop mag heeten. De uitvoering is net, doch het papier slechts redelijk.