Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

[p. 168]

Iets over de Banken van Leening, volgens het Koninklijk Besluit van den 31 Oct. 1826, N^o. 132, geene woekerende instelling. Eene aanwijzing der middelen om tegen het misbruik te waken en ter bereiking van het doel haars bestaans. Door F. Swart, Directeur der Stads Bank van Leening te Alkmaar. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1850. In gr. 8vo. 50 bl. f :-60.

De Schrijver tracht in deze brochure de banken van leening te verdedigen tegen aanmerkingen en beschuldigingen, die, volgens hem: ‘waarschijnlijk met een goed oogmerk, maar vaak kennelijk door der zaak onkundigen geschieden’ (bl. 1). Onder deze beschuldigingen behoort, dat de banken van leening woekerende instellingen zouden zijn. Hiertegen voornamelijk trekt de Schrijver te veld. Het doel van het bestaan der banken van leening is, volgens het Koninklijk Besluit, waarbij zij zijn georganiseerd: om gelden op onderpand voor te schieten, daardoor een hulpmiddel in dringenden nood aan te bieden, en de beleeners voor den woeker te beveiligen (bl. 5).

En wordt nu aan dat doel beantwoord? De Schrijverzelf ontkent het en staaft zijn gevoelen met cijfers, en schrijft dit voornamelijk toe aan de werking der verpachte en particuliere banken, die hij door de wet als ‘broeinesten van schandelijken woeker’ wil doen weren (bl. 6). En toch meent de Schrijver, dat niet eene bank van leening eene woekerende instelling is te noemen! Hoe dit te rijmen? De Schrijver geeft, of tracht althans de oplossing te geven, door (bl. 11) te beweren, dat men onderscheid maken moet tusschen het doel van het bestaan eener bank van leening uit een zedelijk en wettelijk oogpunt beschouwd, en het doel waarvoor of waarmede men die, in het algemeen genomen, heeft laten werken.

Wij moeten deze oplossing of verdediging vrij onhandig noemen. Immers de banken van leening komen juist daarom des te ongunstiger voor den dag, omdat velen

[p. 169]

werken niet ter bereiking van het doel harer instelling, maar integendeel datgene bevorderen, waartegen zij een beveiligings-middel zijn moesten. En al is het volkomen waar, wat de Schrijver zegt, dat niet de hoeveelheid der rente of de hoegrootheid der winsten den woeker bewijst, en hoezeer het tevens waar moge zijn, dat de schrikbarende hooge renteheffing dikwerf ter bestrijding en goedmaking van eigene kosten moet worden aangewend, zijn daarmede echter de banken van leening niet ten eenenmale vrijgesproken. Den arme of minvermogende, die 16 à 25 pCt. rente moet betalen, gaat het weinig aan of men dit met den naam van woeker of noodzakelijke administratie-kosten bestempele. Het is voor hem inderdaad woeker.

Daarom, en tot dit besluit komt ook de Schrijver, elke bank heffe zoo vele renten, maar ook niet meer dan genoegzaam is om in hare eigene behoeften te voorzien. Het zal daartoe echter noodig zijn, dat er in de administratie dier instellingen veel vereenvoudigd en bezuinigd worde. Maar hoe nu daartoe te geraken? Naar des Schrijvers overtuiging kan alleen het hooge Landsbestuur de bezuinigingen bewerken, en voortdurend handhaven (bl. 14). In de volgende bladzijden worden de grondslagen kortelijk opgegeven, waarop eene verbeterde inrigting zou moeten rusten. Afschaffing van alle verpachte en particuliere banken - verstrekking van regeringswege der noodige kapitalen aan elke bank - naauwkeurig en streng toezigt, ziedaar de voornaamste. Wij gelooven met den Schrijver, dat op dergelijke wijze de banken van leening veel verbeterd zouden worden, meer en meer aan haar doel zouden beantwoorden, en eindelijk zouden worden wat zij zijn moeten: zuivere instellingen van liefdadigheid.

In een Aanhangsel (bl. 26-50) behandelt de Schrijver nog de inbrengers of inbrengsters bij eene bank van leening, waarbij hij eenige plaatselijke en te zijnent (Alkmaar) bestaande bepalingen opgeeft.

Wij willen gaarne gelooven, dat bij de bank te Alkmaar, door heilzame bepalingen, vele misbruiken ge-

[p. 170]

weerd of voorgekomen worden, elders aan het bestaan der inbrengers verbonden; maar wij stemmen desniettemin in met den Heer van heel in zijne brochure: De Banken van Leening in Nederland: ‘dat de inbrengers moeten worden afgeschaft’; al kunnen wij dan ook zijn stelsel van vervanging door hulp- of bij-kantoren, voor rekening der banken van leening werkend, niet onvoorwaardelijk goedkeuren.

Moge spoedig eene wettelijke regeling van dit belangrijk onderwerp het vele gebrekkige en verkeerde in de banken van leening herstellen en verbeteren, en mogen de nuttige praktische wenken daarbij niet verloren gaan, die door den Schrijver, wegens zijne betrekking als deskundige, in dit werkje zijn aan de hand gegeven.