Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Brieven aan eene Vriendin, door W. von Humboldt. Naar de vierde Hoogduitsche uitgave. - Door K. Sijbrandi. Eerste Deel. Met Portret. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1850. In gr. 8vo. VII en 516 bl. f 3-:

Er waren eens te Pyrmont twee jeugdige personen, een jongeling en een meisje; de eerste uit de voornaamste adellijke kringen, de laatste de dochter van een dorpspredikant. Zij leerden elkander gedurende drie dagen kennen, bevielen elkander, werden zoo ietwat verliefd en deden elkander beloften des wederziens; maar de jongeling gaf een albumblaadje, en vertrok, en het meisje wachtte vruchteloos op de wederkomst des geliefden, die student was in Göttingen, en misschien begreep, dat het toch beter was de kennismaking maar niet verder voort te zetten. Hij huwde later met eene adellijke, rijke dame: zeker een veel voordeeliger partij, dan die arme predikantsdochter. Deze laatste huwde ook, maar niet gelukkig en werd weduwe. Later verloor zij ook haar geheel vermogen in eene geldleening; hoe vreemd het ook moge klinken, zijn geheele vermogen in ééne geldleening te steken. Nu dacht zij aan den jongeling uit Pyrmont, die niemand anders was dan wilhelm von humboldt, en omtrent wien zij vernam, dat hij Minister en bovendien een schatrijk man was. Zij wendde zich tot hem, openbaarde, nu in gevorderden leeftijd, dat hij hare éérste liefde was geweest, warmde de oude kennismaking op, herinnerde hem hunne ontmoeting in de badplaats, de overeenstemming hunner gevoelens, en

[p. 69]

vroeg om raad. Von humboldt, toen zestig jaren oud, herinnerde zich de beminnelijkheid der schrijfster als meisje, voelde zich gestreeld door die bekentenis eener liefde, welke reeds meer dan dertig jaren had overleefd, herdacht ook zijne belofte des wederziens, waaraan zij voor haar dierbare uitzigten had verbonden, en betuigde haar, in antwoord, zijnen innigen dank, dat zij hem waardig had gekeurd haar hart en omstandigheden voor hem te ontsluiten (Sic.).

Het gevolg der vernieuwde kennismaking was, dat von humboldt aan charlotte verzocht hem gedurig en geregeld te schrijven, en hem ook eene levensbeschrijving van haar te zenden. Aan dat verzoek voldeed zij.

De brieven van von humboldt zijn antwoorden, reflectiën, teregtwijzingen, uitbreidingen, toelichtingen, commentaria op die levensbeschrijving.

De Hoogduitsche uitgave heeft een vierden druk beleefd, en dat beveelt deze brieven aan; hoewel Ref. den vorm afkeurt om de volgende redenen:

Het gaat den lezer niet aan, of von humboldt in zijn huis is, of in de stad, of op een landgoed; of dat landgoed aan hem of aan zijne vrouw behoort; of hij het geheel of gedeeltelijk bewoont; of hij eenen brief wat vroeger of wat later dan gewoonlijk heeft ontvangen; of een adres op de brieven moet worden gesteld, en allerlei zulke onverschillige dingen meer.

De betuigingen: ik vind het lief en goed, lief en aardig van u; ik ben u dankbaar; gij verveelt mij nooit; ik lees altijd uwe brieven gaarne; ik verlang steeds naar uwe brieven; ik ben zeer bang voor uwe gezondheid en ik stel daarin een levendig belang, en dergelijke, komen zoo herhaaldelijk voor, dat ze, hoe passend misschien, voor een Schmeichelenden Duitscher, en hoe welbehagelijk ook voor eene Dame, die naar het sentimentele overhelt, en gaarne gevleid is, vervelend zijn te lezen en den Hollander mishagen moeten. Die betuigingen en de openstaande vakken, tot welke de brievenvorm hier aanleiding geeft, nemen, dunkt ons, wel 15 à 14 pCt. der bladzij-

[p. 70]

den onnut weg; zoodat hiermede en met de verdere beleefdheidsbetuigingen een goed gedeelte van het werk als verloren gaat; hetgeen niet is goed te keuren.

De Schrijver der brieven is een bedaagd man; maar ook aan geklommen jaren past nederigheid. En wij twijfelen of uitdrukkingen als deze: ‘geen mensch kan zichzelven meer in zijne magt hebben, zich-zelven helderder doorzien dan ik; niemand is zoo dankbaar als ik; geen mensch heeft zoo weinig behoefte als ik; ik heb geen aanleg voor trotschheid; ik ken meer dan iemand anders mijne gebreken en zwakheden’ wel overeenkomen met de nedrigheid des harten, die den Christen betaamt.

Sommige verklaringen van schriftuurplaatsen zullen gewis niet algemeen voldoen; aldus, b.v., het spreken der Apostelen op het Pinksterfeest. De in den tempel vergaderde schare zeide: ‘hooren wij ze niet in onze eigene taal spreken?’ Is zulk eene gespecificeerde vraag voor de uitlegging vatbaar: alsof dat spreken in vreemde talen enkel ware een spreken in geestverheffing of opgewondenheid?

Er is, naar het oordeel van Ref., veel in dit werk, dat wel gemist kon worden; maar hij erkent ook gaarne, dat er nog veel meer in is, dat schoon, edel en goed is. Wie het geluk heeft eene gade te bezitten aan welke deze brieven bevallen, geniet een benijdenswaardig lot, en de man, die de beginselen van von humboldt aankleeft is een zulker vrouwe waardig echtgenoot en edel mensch. Ware het goede, in deze brieven vervat, apho-ristisch en zakelijk medegedeeld, dan zou Ref. niets hebben aan te merken. Evenwel al dat goede is nu ook in het werk te vinden, en hij wenscht daarom, dat het in veler handen kome; nog meer: dat het aan velen behage, en allermeest, dat velen het maken tot een rigtsnoer van hun denken en handelen.

De Vertaler heeft zijne taak verdienstelijk volbragt; over enkele Germanismen willen wij hem niet hard vallen.

l.h.v.