Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

[p. 12]

Polycarpus. Magazijn van algemeen-nuttige kundigheden. De dierenwereld in hare geaardheid en verrigtingen, door J.L. Dubois. 1ste Aflevering. Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1850. Met in den tekst gedrukte houtsneê-figuren. In kl. 8vo. 96 bl. f :-75.

De eerste aflevering verschijnt zonder een voorberigt; - op de keerzijde van den omslag wordt slechts medegedeeld, dat de Dierenwereld vermoedelijk Zes Afleveringen zal beslaan, versierd met 450 keurige houtsneê-figuren.

De ondernemende uitgever heeft eene goede keuze gedaan in de uitgaaf van dit magazijn, en verdient, wegens zijne ijverige pogingen, die zeker niet allen met denzelfden goeden uitslag worden bekroond, allezins aanbeveling en medewerking. Onze opmerkingen kunnen hem overtuigen, dat wij gaarne iets bijdragen om zijn onderneming te doen gelukken.

Ref. behoort tot dezulken, die in het onderwijs - de vermeerdering onzer kennis, de beschaving van onzen geest - de ware en eenige bron zien van maatschappelijke welvaart en levensgeluk; die de ontwikkeling van den geest, in verband met de veredeling des harten, als de ware bronnen der hoogste kennis beschouwen, en gelooven, dat zonder het gebruik van die bronnen ook aan geene ware godsvereering te denken is. - Alles, derhalve, wat strekken kan om ons bekend te maken met de Natuur, met de eigenschappen en hoedanigheden der Natuurvoorwerpen, met de Goddelijke wijsheid, die in dat alles doorstraalt en er niet in gezocht behoeft te worden, maar er handtastelijk in doorblinkt; - dat alles verdient te worden toegejuichd en ondersteund, als geschikt om de edelste doelëinden te helpen bereiken.

De titel geeft maar een onvolkomen denkbeeld van den inhoud van dit Magazijn. Algemeen nuttige kundigheden zijn er zoo vele en van zoo verschillenden aard, dat aan een magazijn, hetwelk die allen omvat, geen einde zou komen. Naar het schijnt, zal de Natuurlijke ge-

[p. 13]

schiedenis de bouwstoffen voor het aangekondigde werk moeten leveren.

De zes eerste afleveringen zullen de dierenwereld bevatten. Men valt dus dadelijk als ware het met de deur in huis. Wij hadden eenige regelen vooraf verwacht, in welke al ware 't slechts met vlugtige trekken wierd opgegeven, wat men onder dierenwereld hebbe te verstaan, en welk gedeelte die uitmaakt van de Natuurlijke geschiedenis. Het zou ons ook doelmatig schijnen, wanneer men voor elke klasse van dieren eene beschrijving van hunne algemeene onderscheidingsteekenen vooraf liete gaan en zoo eveneens ook voor de soort.

De beschrijving der afzonderlijke dieren is niet zeer regelmatig: zoo beslaat die van den leeuw 20 bladzijden en die van de once weinig meer dan eene halve bladzijde; onregelmatig is ook de opnoeming der bijzonderheden. Aan het hoofd der beschrijving van de wilde kat staat: ‘Gedaante. Grootte. Kleur. Voorkomen. Levenswijze. Vaderland.’ Nu wordt eerst gezegd, dat ze in holle hoomstammen woont; daarna dat ze des nachts te voorschijn komt en van kleine dieren leeft; voorts, dat ze huilt en jankt; dan, dat ze in Brittanje te huis behoort, en eindelijk, dat ze van de Noord-Amerikaansche wilde kat verschilt, doordien deze eenen korteren, naar achter opgekrulden staart heeft: - De beschrijving voldoet alzoo niet aan de volgörde in het hoofd opgegeven, en daarenboven mist men de vermelding van hare gedaante, grootte en kleur. Deze aanmerkingen komen meermalen te pas. - De beschrijving van den leeuw is ook wat al te zeer in zijn nadeel, en dit geldt in nog hoogere mate van de kat. - De wetenswaardige bijzonderheden dienden, naar ons gevoelen, ook meer op hun nut en de daartoe dienende vorming des ligchaams te wijzen.

De houtsneê-figuren zijn over het algemeen vrij goed, met uitzondering van eenigen, die beneden het middelmatige zijn. Niet zelden geven zij een verkeerd denkbeeld van de grootte van het dier; b.v. de leeuw, op blz. 1, en de leeuwin, op blz. 5; de leeuw en de gazel,

[p. 14]

op blz. 6; de leeuw met de honden, op blz. 12; de panther, de puma en de once, wier grootte men, naar de afbeelding, geheel anders zou beoordeelen. Wij kunnen geenszins uit de figuur van den tijger, op blz. 21, opmaken, dat hij ‘slanker en sierlijker van vorm is dan de leeuw.’

De correctie laat, vooral ten opzigte der punctuatie, veel te wenschen over. Ook komen de eigennamen nu eens in kapitale, en dan weder in gewone letters voor. Woorden als: wraakzaamheid, beenen voor beenderen, zenuw voor pees, Lancro en Lancros, beide in het enkelvoud, en andere, zijn, in een werkje als dit, niet te verschoonen. - Het papier, de letter en het formaat zijn goed en bevallig.

Maar voor welke lezers is dit Magazijn bestemd? Waarschijnlijk voor jonge lieden en het groote publiek; immers niet voor geletterden, geleerden of natuurkundigen?

Naar 't Ref. voorkomt, is de Schrijver ietwat los over zijne taak heengegaan, en is het noodig, dat hij zich beter te huis brenge op het wetenschappelijke gedeelte, en zich een meer bepaald doel voorstelle. Doch men houde alle deze opmerkingen ten goede, en beschouwe die in verband met de beweegredenen, die wij hier boven hebben genoemd. Met verlangen zien wij de volgende afleveringen te gemoet en bevelen dit Magazijn aan: te meer, omdat het zeer aanbevelenswaardig kan worden.

l.h.v.