Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1851

Leer der voedingsmiddelen voor het volk, door Dr. Jac. Moleschott, Privaatdocent der Physiologie aan de Hoogeschool te Heidelberg. Te Utrecht, bij Kemink en Zoon. 1850. In gr. 8vo. 250 bl. f 2-40.

Onlangs heeft Dr. moleschott in het Hoogduitsch niet alleen, maar ook in onze taal (Amsterdam 1849, 1850, bij sulpke) eene physiologie der voedingsmiddelen uitgegeven en voor geneeskunstöefenaren bestemd. Volgens het Voorberigt, of liever de Opdragt aan des Schrijvers vader, van het hier aangekondigde werk, heeft hij, na de volvoering van dien arbeid, opgewekt door de schilderingen in von humboldt's Ansichten der Natur en zijnen Kosmos, gemeend, die leer in eenen vorm, verstaanbaar voor allen, aan het volk te moeten aanbieden. Rec. gelooft met grond eenigen twijfel te mogen voeden, of het onderwerp, gelijk het hier in drie afdeelingen of boeken is afgehandeld: stofwisseling, namelijk, voedingsmiddelen en leefregels, in weerwil van de duidelijkheid der voordragt, en de levendigheid van stijl, wel voor de vatbaarheid is berekend van het volk; althans in de beteekenis, welke aan dat woord behoort gehecht te worden. Om de hier gegevene ‘leer der voedingsmiddelen’ regt te verstaan, is eene zekere mate van geestbeschaving, van wetenschappelijke ontwikkeling, van natuurkennis onmisbaar; eene beschaving, die bij, al de pogingen door de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, ten behoeve onzer volksklasse in het werk gesteld, niet overal zal wor-

[p. 10]

den aangetroffen. Door die beperking verkrijgt dit boek nogtans eene belangrijke bestemming, welke te nuttiger wordt, naarmate het in vorm en gehalte boven vele werken van dien aard uitmunt. Gelijk de bouwstoffen voor de zamenstelling van het werk ontleend zijn uit des Schrijvers meer uitgewerkte physiologie der voedingsmiddelen, eene herziening en verbetering van het derde deel van tiedemann's Physiologie, zoo kan deze leer op hare beurt de grondslag worden van eene meer populaire diaetetica, welke voor velen, en bovenal voor het volk, nog eene behoefte is. Doch hiermede bereikt het boek de bestemming nog niet, waarvoor Dr. moleschott het bewerkte, en waarvoor de Uitgever het, met uitzigt op een goed debiet, door den druk openbaar maakte. En toch blijft het getal dergenen nog aanzienlijk genoeg, aan welke de lezing van dit uitmuntend werk kan worden aanbevolen. Elk beschaafd man zal daaruit een wetenschappelijk genot ontleenen, dat hem voor zich en voor anderen van een groot nut en voordeel kan zijn. In geene aangelegenheid des levens heerscht meer duisternis en ongerijmdheid onder de menschen, dan omtrent de spijs en drank, welke de mensch dagelijks gebruikt, of liever, welke hij zou behoeven; en nergens zal de wetenschap meer licht kunnen ontsteken en nut aanbrengen, dan waar het de kennis der voedingsmiddelen geldt: omdat de aard en de evenredigheid van hun gebruik op den staatsburger, physiek, zedelijk en verstandelijk, van den meest onberekenbaren invloed is. Door een geschikt voedsel, dat geëvenredigd is aan het verlies der stoffen, welke het bloed aan de bewerktuiging afstaat, worden hersenen en spieren en alle organen alleen in staat gesteld aan hunne bestemming te voldoen. Welke regelen hiertoe zijn in acht te nemen, geeft de wetenschap aan de hand, gelijk hare resultaten hier zijn nedergelegd. De eerste afdeeling van het werk maakt inzonderheid op dat verlies ten gevolge der gestadige stofwisseling opmerkzaam; een verlies, dat telkens door het gevoel van honger en dorst om herstelling vraagt. Niet onverschillig is het nogtans, welke

[p. 11]

voedingsmiddelen daartoe worden aangewend. Zij moeten de grondstoffen bevatten, die in het bloed voorhanden zijn. Daarom, behalve het water, dat de vaste deelen opgelost houdt, eiwithoudende stoffen, zouten en vet. Het tweede boek treedt in eene meer bijzondere beschouwing van de spijzen en dranken, die daartoe dienstbaar zijn. Het zijn de stikstofhoudende, de stikstofvrije of vetvormende ligchamen uit het dieren- en plantenrijk met de organische en anorganische zouten en toespijzen. In de derde Afdeeling volgen eindelijk nog eenige bijzondere leefregels in verband tot den verschillenden leeftijd, het geslacht, en den hand- of hersenärbeid. Al deze voorschriften en wenken, wij herhalen het, zij zijn waardig door ieder beschaafd man gelezen en ter harte genomen te worden. Hij zal er uit leeren, hoe hij zich met de zijnen behoort te voeden, om een gezond, krachtig ligchaam om te dragen en te onderhouden, bestand om al de pligten te vervullen, die hem aan de maatschappij verbinden. Maar daarenboven wenscht Rec. dit boek mede in handen van hen, die op de regeling der voeding van het volk of van weldadige instellingen nuttig kunnen zijn. Menige bestaande dwaling in de voeding zullen Regenten en Armenverzorgers hier opmerken, die thans hunne aandacht ontsnapt; menige verkeerdheid te regt gebragt kunnen worden, die ook in onze Armen- en Weeshuizen thans onopgemerkt blijft. Liet de ruimte van dit Maandschrift het toe, wij zouden in de bijzonderheden de voortreffelijkheid van dit werk meer doen uitkomen en met bewijzen aantoonen, waarom wij het in veler handen wenschen. Veelomvattend als de inhoud, grondig als de wetenschappelijke behandeling is, munt de vorm daarbij uit door eenen aangenamen, levendigen, veelal sierlijken stijl, die hoofd en hart te gader boeit en waarop het ‘omne tulit punctum qui miscuit utile dulci’ van volle toepassing wordt. Een goede ontvangst vinde dan deze ‘Leer der voedingsmiddelen’ bij het denkend en beschaafd publiek!