Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Iphigenia desille.

Bij Nancy viel, gedurende de Fransche omwenteling, in den tijd van het schrikbewind, de goedaardige desille. Hij liet twee dochters na, de eene gehuwd en moeder van vier kinderen, de andere nog ongehuwd. De laatste werd door een jong mensch allerteederst bemind, maar de tijdsomstandigheden, onder de bloedige heerschappij van robespierre, had hunne echtverbindtenis tot betere dagen doen uitstellen.

Daar ontving men te Nancy bevel, om dertig zooge-

[p. 587]

naamden verdachten naar Parijs te voeren, ten einde voor den aldaar zittenden bloedraad te verschijnen. Onder die dertig was ook iphigenia desille. Zij werd naar de hoofdstad gesleept en voor de vreeselijke regtbank gebragt, welks leden, met alle ondeugden bezoedeld, elke deugd tot eenen ondeugd wisten te maken, om hunne onverzadelijke bloedgierigheid te voldoen.

Aan iphigenia werd een brief voorgelegd, met den naam desille onderteekend, en geschreven aan eenen vijand der Republiek.

Is verre bekendheid met iemand landverraad? - vroeg zij.

Dat is de vraag niet, - antwoordde men haar, - De vraag is eenvoudig, of gij dien brief voor den uwen erkent?

Ik ken den brief, - sprak zij, - en indien nu mijn vonnis niet reeds geveld is, verzoek ik om eenen verdediger.

Men voegde haar den advokaat chaveau toe, en des anderen daags bezocht hij iphigenia in hare gevangenis.

Ik vertrouw gaarne van u, - sprak zij, - dat gij alles wat in uw vermogen is, zult doen, om mij te redden. Gij hebt de beschuldiging in eenen brief gelezen. Wat zegt gij er van?

Er is volstrekt niets tegen u, - gaf hij ten antwoord, - dan het opschrift van dien noodlottige brief, welks onderteekening gij voor de uwe erkend hebt.

Maar die brief behelst niets, wat de schrijfster verdacht kan maken.

Chaveau trok zijne schouders op en zweeg. - Zij ging voort:

Ik begrijp u. Mijn besluit is genomen. Verdedig mij zoo goed gij kunt. Ik heb niets schuldigs bedoeld. Het zal u niet aan gronden ontbreken om dit te bewijzen, en alle verdenking van zamenspanning tegen de Republiek, van mij af te wenden. Doch met meer nadruk zult gij mij verdedigen, wanneer ik u overtuig, dat mij zelfs niet ten laste gelegd kan worden, wat men in dit geval schuld noemt. Maar zweer mij vooraf, dat gij

[p. 588]

van hetgeen ik u zeggen wil geen gebruik zult maken.

- Ik begrijp u niet; maar wees gerust omtrent mijne geheimhouding. Ik zweer u, die te zullen bewaren.

- Nu dan: de brief is niet door mij geschreven, maar door mijne zuster.

- Wat zegt gij?

- Ja, door mijne ongelukkige zuster, die moeder is van vier nog jonge kinderen.

- Mijn God!

- Moet er nu een doodvonnis geveld worden; dan zij het over mij.

- Hoe? Gij zoudt sterven, voor eene daad, waaraan ge niet schuldig zijt?

- Ik wil sterven voor mijne zuster. Hare kinderen vereischen moederzorg, en hoe onontbeerlijk is die, vooral in onze dagen! Mijn besluit derhalve is genomen.

Chaveau stond ontroerd en bewonderend voor haar. Hij poogde nog het edele meisje van hare zelföpöffering terug te brengen, maar moest het opgeven en zijnen eed van geheimhouding vernieuwen.

Voor het schrikbewind werd zijne welsprekendheid door de overtuiging der waarheid aangevuurd, maar niets vermogt zijne cliente te redden: zij werd veroordeeld en stierf op het schavot, zonder een oogenblik in haar besluit te wankelen.

Dat chaveau zoo vurig en wegslepend voor de onschuldige gepleit had, bragt ook hem in verdenking, en weinige maanden later moest hij mede het schavot beklimmen. Kort vóór zijnen dood ontdekte hij het gebeurde met iphigenia aan eenen boezemvriend. ‘Bewaar het in uw hart,’ sprak hij, ‘totdat betere tijden u veroorlooven, dit zeldzame voorbeeld van vrouwelijke zelföpöffering aan de wereld bekend te maken, en bij alle edele menschen de overtuiging te verlevendigen, dat ook de latere tijden voorbeelden van arria's zielskracht kunnen aanwijzen.’

En nog was deze gelijkenis zwak. - Arria stierf vrijwillig, doch met haren echtgenoot.