Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Het Ontwerp van Gerevideerd Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk, in het Koningrijk der Nederlanden, aan beginselen getoetst door Mr. J.W. Tydeman, Advocaat te Amsterdam. (Met het ontwerp zelf, en een tegen-ontwerp.) Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1849. In gr. 8vo. 80 bl. f :-90.

Buiten onze schuld wordt deze brochure van den Amsterdamschen Regtsgeleerde tydeman later aangekondigd, dan zij in méér dan één opzigt naar inhoud en bewerking verdiende.

Bekend is het, hoe sedert eenige jaren in de Nederlandsche Hervormde Kerk stemmen zijn opgegaan, die luid en dringend om herziening van het Algemeene Reglement vroegen, en schoon ons de redenen, die men over de noodzakelijkheid daarvan opgaf, niet allen even houdbaar schenen; schoon wij zelfs in die stemmen nog geenszins het verlangen der Kerk hoorden, - geloofden wij evenwel, dat de Kerkelijke Wetgeving van 1816 niet langer aan onderscheidene sedert dien tijd ontstane be-

[p. 469]

hoeften voldeed, en zagen met hooge belangstelling het Ontwerp van Gerevideerd Algemeen Reglement te gemoet, dat de Synode van 1848 als vrucht van hare langdurige zittingen leveren zoude.

Eindelijk werd het bekend: veel kwam er in voor, dat werd toegejuicht: maar ook veel, dat men afkeurde. De Synode des verleden jaars wijzigde het in belangrijke punten: en beschouwde de meerderheid harer leden die wijzigingen misschien als verbeteringen; volgens de zienswijze der minderheid, waren het slechts nieuwe lappen op een oud kleed.

Dit zelfde ontwerp wordt door den Schrijver aan de beginselen getoetst, die, naar zijn inzien, de grondslagen van het gebouw zijn, waarop het zamenstel rust. (bl. 1.) Daartoe behandelt hij, van bl. 3-31, de volgende acht punten: 1^o. de wijze, waarop de herziening van het thans bestaande Algemeene Reglement zal moeten worden daargesteld; 2^o. de kenmerken der Hervormde Kerk in Nederland; 3^o. de vereenvoudiging, in het raderwerk van Bestuur bij de herziening tot stand te brengen; 4^o. beveiliging der Hervormde Kerk tegen overheersching van geestelijk gezag; 5^o. het beginsel van vrije verkiezing en evenredige vertegenwoordiging; 6^o. de attributiën der verschillende Collegiën van bestuur; 7^o. de afscheiding tusschen Kerk en Staat; en 8^o. de wijze, waarop het nieuwe Algemeene Reglement zal moeten worden ten uitvoer gelegd. Ten slotte ontvangen wij, van bl. 32-93, een Nieuw Ontwerp, waarin de door den Schrijver voorgestelde verbeteringen en bijvoegselen, bij tegenoverstelling van het ontwerp der Synode, duidelijk zijn aangewezen.

Uit deze opgave ziet men het hoog belang der onderwerpen, die hier behandeld worden, en de ontwikkeling daarvan geschiedt op eene wijze, welke den zelfstandigen, en van zijn standpunt als Regtsgeleerde vrijzinnigen man leert kennen; en dien wij met genoegen hooren redeneren, ook dáár, waar overwegende redenen ons dringen zouden, eene andere zienswijze te volgen.

Het ligt niet in ons plan, den Schrijver overal op den

[p. 470]

voet te volgen, en hem onze tegenbedenkingen mede te deelen; maar na de lezing van zijnen verdienstelijken arbeid geven wij hem toch de volgende vragen ter overweging: zal er wel immer door de Synode een Algemeen Reglement ontworpen kunnen worden, dat regtens voor de Kerk verbindend zal zijn, zoo lang de Gemeente zelve door hare wettig benoemde lasthebbers er niet in zal hebben toegestemd? - Zoude het niet eene menigte bezwaren afsnijden, wanneer men eenvoudig tot kenmerk en hoofdbeginsel der Hervormde Kerk in Nederland, als grondslag, waarop zij rust, de bepaling op den voorgrond plaatste, die voorkomt in het 7de artikel der belijdenisse des geloofs der Gereformeerde Kercken in Nederlant: ‘dat de Heilige Schrift het eenig rigtsnoer is van geloof en wandel’? - Zoude het in het belang der orde en des vredes doelmatiger zijn, op de Klassikale Vergaderingen zoo véél magt over te dragen, als door den Schrijver, bl. 55 en verv., gedaan wordt; en bestaan daartegen geene waarschuwende wenken, óók geput uit de Kerkelijke Verordeningen van voor 1816? - Is er dan waarlijk zoo veel gegronde klagte over geestelijke overheersching (Dominocratie), en wanneer deze werkelijk in vroeger en later dagen bestaan had, zoude zij zich dan niet in de eerste plaats hebben doen gelden omtrent de ongeschonden bewaring der Kerkelijke goederen, wier beheer van de Laicocratie juist geen verblijdend noch stichtelijk tafereel in menige Gemeente ophangt? en is het misschien ook al aan de Dominocratie te wijten, dat de Diakonale Kerkelijke Wetgeving van 1844 niet is tot stand gekomen? - Is het misschien de schuld der Predikanten, dat, waar de Ouderlingen thans in gelijken getale met hen op de Klassikale Vergaderingen kunnen verschijnen, zij uit de meeste Gemeenten zijn weggebleven? - Wordt het oorspronkelijk Presbytericale stelsel onzer Kerk, dat op Apostolisch gezag zich kan beroepen, niet den bodem ingeslagen, wanneer men den werkkring van Diakenen en Kerkvoogden verder uitstrekt, dan hunne betrekkingen tot de Gemeente gedoogen? - Welke is toch die eigenlijk gezegde Vertegen-

[p. 471]

woordiging onzer Kerk? Is zij te zoeken in de handhaving harer leer, harer stoffelijke belangen, of van haar bestuur? En is die Vertegenwoordiging, gelijk men ze, uit het Staatkundig leven, op Kerkelijken bodem wil overbrengen, ook in den geest van het Evangelie? - Is eene algeheele scheiding van Kerk en Staat wel mogelijk, zoo lang de Staat het billijk regt van toezigt uitoefent? Is zij in het belang der Kerk wel aan te raden, al ware het alleen tot handhaving harer Reglementen?

Maar reeds genoeg: te regt zegt de Schrijver, dat de jongste Grondwetsherziening de spreuk heeft bevestigd: ecclesia sequitur curiam! bl. 2. Maar of het modelleeren des Kerkvorms, naar dien van den Staat, der Kerke ooit voordeel heeft aangebragt, zouden wij, bij het licht der geschiedenis, grootelijks betwijfelen. Hoe dit evenwel zijn moge, indien wij van den kundigen Schrijver ook al in vele opzigten moeten verschillen, prijzen wij toch zijn werk volmondig ter toetsing aan, en danken hem voor hetgene hij ons, ten blijke zijner belangstelling in het welzijn onzer Kerk, geleverd heeft. Wij voor ons gelooven, dat de tijd de beste Wetgever is, en wenschen van harte, dat de Synode eens gelukkig genoeg moge zijn, zulk eene Kerk-orde daar te stellen, welke, even gelijk die van 1816, met al hare leemten, een tijdvak van dertig jaren beleeft, en bij de handhaving der belangen onzer Kerk, ook zoo veel mogelijk aan hare behoeften zal voldoen.

c.w.p.