Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

[p. 375]

Het komen des Heeren in onzen tijd. Zes leerredenen, gehouden in de Munsterkerk te Schaffhausen, ter gelegenheid van het Kersfeest des jaars 1848, door Dr. Daniël Schenkel, met zijnen brief aan Dr. Hagenbach, Prof. te Bazel, in den vorm van een voorberigt omgewerkt. Te 's Gravenhage, bij J.M. van 't Haaff. 1849. In gr. 8vo. 124 bl. f 1-60.

De naam van schenkel is onder onze landgenooten gunstig bekend geworden door de uitgave zijner Voorlezingen over Christendom en ongeloof, in 1848 geschied. Men heeft, op grond daarvan, gemeend, ook deze leerredenen, door den bekwamen man aan het einde van dat jaar gehouden, in het licht te zenden. Uit eene ernstige en langdurige krankheid opgerigt, legde hij daarin, naar den wensch van velen, getuigenis af van zijne denkwijze over de bewegingen des tijds, ten einde alzoo den moed en het vertrouwen zijner gemeente te verlevendigen en te bevestigen. Van deze zes leerredenen zijn de vier eerste vóór, de vijfde op, en de zesde na het Kersfeest uitgesproken. Zij behandelen. gelijk te verwachten was, de meest gewigtige onderwerpen. Wij vinden hier gesproken, naar matth. xxi:33-44, over christus ernstige waarschuwing aan allen die Hem verwerpen, den zone Gods, in 't vleesch gekomen tot heil der menschen; naar luk. xii:49-51, over de nadrukkelijke voorzegging van christus, dat het Evangelie van Hem, den in 't vleesch gekomen zoon van God, leiden moet tot strijd; naar matth. ix:10-13, over christus uitspraak, dat hij gekomen is, om zondaars tot bekeering te roepen; naar joh. xviii:37, 38, over de belijdenis van christus, dat hij gekomen is; om aan de wereld de waarheid te openbaren; naar 1 tim. i:15, over christus komst in de wereld om zondaren zalig te maken, als hoogst belangrijke blijmare te verkondigen op het Kersfeest; en naar Openb. iii:11, over de belofte eener spoedige komst van onzen aan Gods regterhand verhoogden Heiland jezus christus. Men bemerkt uit deze

[p. 376]

opgave, dat het Advents-preken zijn, gewijzigd naar de omstandigheden des tijds. In den vorm wijken zij af van den onder ons meest gebruikelijken trant. Zij binden zich minder angstig aan den tekst, en bespreken het daaraan ontleende onderwerp op de meest vrije wijze Méér dan eene hoogst eenvoudige hoofdverdeeling wordt er niet in aangetroffen. Zoo wijst b.v. de derde, naar aanleiding van matth. ix:10-13, enkel aan, dat onze tijd het ware denkbeeld verloren heeft zoowel van zonde, als van bekeering, en daardoor nog het regte begrip mist van christus uitspraak, om zondaren tot bekeering te roepen. Ook de stijl verheft zich niet boven het gewone en middelmatige, en eigenlijk gezegde welsprekendheid hebben wij er niet in aangetroffen. Het is meer de kalme redeneertoon, die hier wordt aangeslagen, dan het redenaarstalent, dat schittert. Eindelijk, ofschoon de inhoud doorgaans praktikaal genoeg is, het zoogenoemd toepasselijk gedeelte, waarop men onder ons zoo hoogen prijs stelt, ontbreekt bijkans geheel, even als de hoorders slechts zelden regtstreeks worden toegesproken. Dit een en ander moge de waarde dezer leerredenen in ons oog, vergeleken met de meesterstukken van onze dagen, verminderen, het neemt niet weg, dat de inhoud allerbelangrijkst is. Men vindt hier de voornaamste waarheden des geloofs helder ontwikkeld, allerlei dwaalbegrippen bestreden en het hoog belang des Christendoms krachtig op den voorgrond gesteld, als éénig geneesmiddel voor de kwalen en krankheden van onzen tijd. Het geloovig standpunt van den Schrijver gaat met eene Evangelische onbekrompenheid gepaard, waarin wij ons verblijden. En even onbeschroomd als hij het ongeloof tegenspreekt en bestraft, verheft hij zijne stem tegen die overdrijvingen in het godsdienstige, waaraan onze leeftijd allerwege zoo bij uitnemendheid rijk is. In één woord, wij kunnen de lezing dezer leerredenen, wat den inhoud betreft, met vrijmoedigheid aanbevelen. Of wij daarom nog de vertaling goedkeuren, is eene andere vraag. De titel is eenigermate duister, althans in den eersten opslag, en de inhoud beantwoordt daaraan niet volkomen. Men zou,

[p. 377]

afgaande op de uitdrukking: het komen van den Heer in onzen tijd, meer eene aanwijzing verwachten, hoe de Heer door de gebeurtenissen van onze dagen de komst van zijn gezegend koningrijk op aarde voorbereidt en bevordert, waarvan echter alleen in de zesde leerrede opzettelijk gesproken wordt. Ook maken de leerredenen, ofschoon zij onderling zamenhangen en de eene geschakeld is aan de andere, geen gesloten geheel uit. En overal bemerkt men, dat schenkel op Zwitserschen bodem staat en zinspeelt op de verschijnselen, die zijn vaderland oplevert. Tot onze landgenooten zou hij weder anders, ofschoon in denzelfden geest, gesproken hebben. Nu komt het ons voor, dat eene plant, die zijnen uitheemschen oorsprong zoo sterk verraadt, beter niet ware overgebragt op onzen vaderlandschen grond. Thans echter, nu dat eenmaal geschied is, wenschen wij het boek in veler handen, waartoe welligt de naam van schenkel zal medewerken, en bidden God, dat de even vrije en onbekrompene, als echt Christelijke en geloovige rigting, door hem vertegenwoordigd, ingang vinden moge bij onze landgenooten. Daarvan alleen verwachten wij voor de toekomst heil.

Wil men eene proeve? - Wij deelen mede, wat voorkomt op bl. 116, en ook, Gode zij dank, van toepassing is op ons Vaderland. ‘Zien wij, mijne geliefden!’ zoo lezen wij aldaar, ‘het vele goede niet voorbij, dat door Gods genade, in weerwil der verwoestingen, die wereldzin en ongeloof in den wijnberg des Heeren aangerigt hebben, tot op dezen dag onder ons behouden is gebleven en nog steeds behouden blijft. Met de toeneming van het aantal heillooze geschriften, is ook de verbreiding der Heilige Schrift toegenomen; met de vermeerdering van vereenigingen, die slechts wereldsche en zelfs zondige bedoelingen hebben, zijn ook die vereenigingen vermeerderd, die aan den opbouw en de bevordering van het Godsrijk zijn toegewijd. Terwijl vele Christenen in onze nabijheid heidenen worden, bekeert Gods genade in de verte heidenen tot Christenen. Terwijl het ongeloof stouter en overmoediger geworden is,

[p. 378]

wordt ook het geloof vaster en moediger in God. Zien wij onder de mokerslagen der verwoesting veel goeds en waardigs met smart en weemoed vallen, zoo zien wij ook daarentegen vermolmde en verteerde steunsels, die slechts de kleingeloovigheid en het zwak geloof dienden, ineen zinken. Doet de ontwakende vrijheidsdrift ook aan den boom des Christelijken levens menigen bloesem ontluiken, waarvan geene vrucht te wachten is, wij zouden ons aan de waarheid vergrijpen, als wij niet erkqnnen wilden, dat aan den boom der ware vrijheid reeds vele bloesems prijkten van den Christelijken geest.’

De vertaling is, gelijk men uit deze proeve kan oordeelen, in goede handen gevallen, en de brief aan Prof. hagenbach, waarin schenkel zijn hart voor zijnen vriend uitstort, verdient, ofschoon in de eerste plaats met het oog op Zwitserland geschreven, ook in Nederland gelezen te worden.