Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Bijdrage tot de kennis der Nederlandsche Oost-Indische Bezittingen. I. Te 's Hertogenbosch, bij Gebr. Muller. 1849. In gr. 8vo. VIII en 142 bl. f 1-40.

De uitgever dezer Bijdrage, die zich, aan het slot van het voorberigt, achter de letters e.a.v.v. verbergt, gaat van het denkbeeld uit, dat de kennis van onze Oostindische Bezittingen nog slechts bij weinigen wordt gevonden, dat zij nog niet tot de Natie of tot het algemeen is doorgedrongen, en dat er, zoo lang het te dien

[p. 353]

aanzien in ons Vaderland niet beter zal zijn gesteld, ook niet aan te denken is, om het redmiddel onzer finantiën te vinden, althans in werking te brengen, om te geraken uit den belemmerden toestand, waarin wij ons sedert jaren bevinden. Hij hoopt ‘dat gebrek aan kennis en bekendheid met onze rijkdommen alleen, die ontginning tegengehouden heeft, welke met onze behoeften in verhouding stond.’

‘Hoezeer,’ zegt de Schrijver verder, ‘in de twee laatste jaren veel over onze Indische Bezittingen, en daaronder veel belangrijks, geschreven is, zoo blijft tot nu toe het getal lezers te beperkt, om daaruit dien snellen vooruitgang in bekendheid onzer gewesten te verwachten, welke zoo wenschelijk is. De schuld kan gedeeltelijk toegeschreven worden aan de wijze van behandeling der onderwerpen, welke veelal eene preliminaire kennis vooronderstelt, die werkelijk in het algemeen niet aanwezig is, zelfs bij diegenen, welke overigens op eene beschaafde opvoeding aanspraak maken.’

Hieraan schijnt de Heer v.v. te gemoet te willen komen, door het mededeelen van belangrijke stukken in deze ‘Bijdrage tot de kennis der Nederlandsche Oostindische Bezittingen,’ en daarom zijn wij van meemng, het tegenwoordige stukje als het eerste van zulke mededeelingen te moeten beschouwen.

In de tegenwoordige Bijdrage wordt geleverd eene vertaling uit de Revue des deux mondes 1848 en 1849, geteekend a.d. de jancigny. waarin de lezer ontvangt een ‘beknopt en helder overzigt van den tegenwoordigen toestand onzer Oost-Indische Bezittingen,’ dat ‘als rudiment bijzonder geschikt is, om de uitgegevene geschriften over Nederlandsch Indië te begrijpen en te beoordeelen.’

Alvorens ons met den arbeid van den Heer de jancigny bezig te houden, moeten wij ons leedwezen betuigen, dat de Heer v.v. in zijn voorberigt onvermeld heeft gelaten of, in de ‘Bijdrage’ enkel vertalingen zullen worden opgenomen, dan wel of ze tevens zal dienstbaar gemaakt worden, om aan een meer uitgebreid plan

[p. 354]

gevolg te geven, dat door ons, in der tijd, als van zeer nuttige strekking werd toegejuicht, doch destijds, ten nadeele der bekendwording van onze Indische Gewesten en de Indische huishouding, te spoedig is gestaakt geworden. Wij bedoelen ‘De Indische Bij,’ waarvan de uitgave in 1842 door Professor c.l. blume werd aangevangen, en waarvan slechts het Iste Deel is verschenen; waaròm is ons niet juist bekend. Dit alleen weten wij, dat het den Heer b. niet aan belangrijke stof ontbrak, om dien arbeid voort te zetten. Wij gelooven, dat de Heer v. v. het best zijn vaderlandlievend doel zal bereiken, wanneer de ‘Bijdrage’ zoowel wordt opengesteld voor oorspronkelijke met zaakkennis, bedaardheid en bescheidenheid gestelde stukken, als voor grondige verhandelingen van buitenlandsche schrijvers, zoo als wij er in de laatste jaren niet enkel in Fransche, maar ook in Engelsche en Hoogduitsche tijdschriften hebben aangetroffen. - Zou het niet te gelijk doelmatig zijn, het plan nog iets meer te verruimen, ten einde er in te doen kennen de voornaamste punten van beschuldiging tegen het Nederlandsch Bestuur in Indië, zoo als wij meermalen hebben aangetroffen of in Blackwoods Magazine, in Bentley's Miscellany, in Taits Magazine, en in andere Engelsche tijdschriften, waar de gedragingen der Nederlanders, in den Aziatischen Archipel, door eene partijdige hand in een verkeerd en ongunstig daglicht worden gesteld.

De arbeid van den Heer de jancigny onderscheidt zich door een kalmen en bezadigden toon, en behandelt, onder het opschrift: Nederlandsch Indië in 1848, de volgende onderwerpen.

I.

Java, Borneo, Celebes. 1. Staatkundige aardrijksbeschrijving. Statistieke beschouwingen. 2. Tractaat van 1824. Borneoosch vraagstuk. Hier wordt bedoeld het Tractaat, in 1824 tusschen Nederland en Groot-Brittanje gesloten, over de ruiling van grondgebied en den wederzijdschen handel, en over de bezitname van het eiland La-

[p. 355]

	bowang, als zijnde, volgens velen, strijdig met het Tractaat. 3. Celebes en de haven van Makassar. - Etablissement van Sumatra, der Molukken en van Balie.
II.	Geschiedenis en zamenstelling van het Koloniaal bestuur.
III.	De Javaansche zamenleving. Natuurlijke rijkdommen en financiëele toestand van Java.

De afdeelingen II en III zijn inzonderheid met veel zaakkennis behandeld, en wij beamen gereedelijk, wat door den Heer v.v. aan het slot van zijn voorberigt wordt gezegd, dat ze een ‘beknopt en helder overzigt van den tegenwoordigen toestand onzer Oost-Indische Bezittingen’ aanbieden. Het meest zouden wij van den Schrijver verschillen op enkele plaatsen van zijne Iste Afdeeling, waar zijne staatkundige beschouwingen zijn ingevlochten.

Eene vergelijking tusschen het karakter der westerlingen en oosterlingen, van den Heer de jancigny, moge hier plaats vinden, om eensdeels over des Schrijvers beschouwingswijze te doen oordeelen, en tevens te doen zien met welke bezwaren wij, mannen van het westen, in dat verre oosten te kampen hebben.

‘Het valt dadelijk in het oog, welk een verschil er bestaat, tusschen de volken die veroverden en zij die ten onder werden gebragt. Bij de eersten eene aanhoudende, onvermoeide werkzaamheid, een onafgebroken streven tot verbetering; bij de laatsten eene wel lijdelijke maar hardnekkige tegenkanting. Hoe verder men in Azië doordringt, hoe duidelijker dit verschil in het oog valt.’

‘Zoo in Hollandsch, als in Engelsch en Spaansch Indië, zijn de Gouvernementen, die Europa vertegenwoordigen, gemengde besturen, gedwongen de plaatselijke begrippen, de eigenaardige gewoonten en de oude vooroordeelen te ontzien. Het gelukt hun slechts, door eene bevredigende staatkunde, de onderworpen volken eenige der weldaden van de Europesche beschaving te doen aannemen; maar buiten de groote Europesche vestigingen is de zedelijke en staatkundige invloed van het westen bijna zonder kracht, en boezemt er niets dan vrees in.’

[p. 356]

Het is te wenschen, dat het lezen dezer ‘Bijdrage’ moge vruchtbaar zijn, om onze landgenooten toe te rusten met die kennis aan onze Oost-Indische Bezittingen, dat de geschriften, welke over Nederlandsch Indië in het vaderland in het licht komen, en de discussiën, welke, over de dierbaarste belangen dier Koloniën, in de Staten-Generaal worden gehouden en de algemeene aandacht wekken, kunnen worden begrepen, en aan de verkregen zaakkennis met onpartijdigheid getoetst.
l.