Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Blikken in 's menschen hart en leven. - Een viertal zinrijke verhalen. Uit het Hoogduitsch van Dr. August Wildenhahn, Schrijver van: ‘Johannes Arndt, Paul Gerhardt, en Spener, te Dresden.’ Te Gouda, bij G.B. van Goor. 1850. In gr. 8vo. 234 bl. f 2-40.

Verhalen als deze kunnen voedsel geven aan geest en hart, ja, den mensch veredelen. Om tot kennismaking met het werkje op te wekken, deelen wij het volgende

[p. 317]

omtrent den inhoud mede. De verhalen hebben tot opschrift: I. De galeislaaf. II. Uit het dagboek van een schoolmeester. III. Willem kind. Eene vertelling uit den aanvang van deze eeuw. IV. De wonderreis van anselmus. Een volksprookje. - Het eerste bevat in een eenvoudigen doch boeijenden stijl den levensloop van een man, braaf als zoon, doch later door een woest jagersleven verleid en misdadig. Als misdadiger draagt hij de galeiboeijen, maar in diep gevoel van schuld, als berouwhebbend zondaar. Gelukkig noemen wij het denkheeld van den Schrijver om zijne bevrijding te doen geschieden door den edelen vincent van paula, die reeds tien jaren de slavenketenen in Tunis had gedragen en ze met groote zelfverloochening weder op zich nam. Hij was die edele menschenvriend, wiens naam nog heden aan vele liefdadige gestichten en vereenigingen wordt gegeven, en van wien hase zegt: ‘Er trug alle geistige und leibliche Noth der Menschheit auf dem Herzen.’ - Het tweede verhaal achten wij het fraaiste. Velen zullen bij het lezen, gelijk wij, zich bewogen gevoelen. Eene alleenspraak gaat bij wijze van inleiding vooraf. Die alleenspraak van een braven, godsdienstigen en tevens nederigen dorpschoolmeester, op een schoonen herfstmorgen, herinnerde ons het Buitenleven van bilderdijk. Zich schamende over den hoogmoed en de dwaasheid, waarvan ook hij zich niet vrij gevoelt, geeft hij eene getuigenis van zijn invloed, hoedanig wij er een bij bilderdijk van den dorpschoolvoogd lezen:

't Heelal, het gansche dorp, staat van den man verstomd,

En weet niet hoe één hoofd aan zoo veel wijsheid komt.

- - - - - - - - - - - -

Verschijnt hij; in zijn' blik (den aanblik van een' God!)

Leest heel het kindervolk hun onherroeplijk lot.

Hij wil 't; men gaat uit een: hij wenkt; men zet zich neder:
Hij glimlacht; alles juicht: hij fronst; men siddert weder.

Hij dreigt, beloont, kastijdt, met d'eigen toon van stem;

En, in zijn afzijn zelfs, is ieder bang voor hem.

[p. 318]

De man, die zich-zelven aldus berispt over den hoogmoed en de dwaasheid tot welke hij zich vervoeren laat, voelt zich ongelukkig, omdat hij geen voorwerp heeft, waarvoor hij geheel kan werken en leven. Hoewel ongehuwd en reeds vergevorderd in jaren, is toch het gevoel voor vadervreugde, hetwelk de borst van elken man vervult, nog niet in hem verstompt; hoe meer hij nadenkt, des te meer waakt 't in hem met alle innigheid en kracht. Treffend wordt in de fragmenten van zijn dagboek de vergoeding geschetst, die hij ondervindt door 't aannemen van een arm verwaarloosd jongske tot pleegzoon; in de verzorging en opvoeding van dat kind vindt hij een onuitsprekelijk genot. Mogten zij, die gezegend zijn met tijdelijke goederen, maar den grootsten schat, een voorwerp om lief te hebben, missen, door het voorbeeld van den edelen groever worden opgewekt, om zich het lot van arme, ouderlooze of verlaten kinderen aan te trekken; hunne zelfvoldoening zou groot, hun loon zalig zijn. Even treffend is het levenseinde geschetst der moeder van den knaap, die als eene berouwhebbende zondares sterft. - Ook het derde verhaal, der lotgevallen van een eerlijken barbier, die, gelijk meer zijner kunstbroeders, den dag des Heeren niet heiligde, is zeer onderhoudend; zijn inkeer, zijn verval tot armoede en latere zegeningen houden den aandacht tot 't einde geboeid. - In het vierde verhaal wordt een man geschetst, die alle rust verloren heeft, strevende naar grooten rijkdom, tot hij eindelijk erkent dat de ware rijkdom bestaat in tevredenheid met 't gene God heeft toebedeeld.

Aanmerkingen hebben wij er weinige te maken. De vertaling is goed, en de stijl vloeijend. Enkele Germanismen en fouten teekenden wij aan, b.v. bl. 37: ‘die de ketens van eenen galeislaaf te Tunis,’ lees: ‘Marseille;’ bl. 57: ‘dus verre,’ 1. ‘tot dus verre;’ bl. 75, reg. 5 v.o.: ‘nu ken ik,’ 1. ‘nu ben ik.’ ‘Herr Pastor’ is vertaald door ‘Heer Pastoor,’ waarbij men hier te lande enkel aan R.K. geestelijken denkt;’ ‘im Grunde’ is overal letterlijk overgezet ‘in gronde,’ aan onze Hollandsche

[p. 319]

uitdrukking in den grond schijnt de Vertaler niet gedacht te hebben; bl. 119: ‘dat derde gebod,’ 1. ‘dat vierde gebod;’ bl. 160: ‘gelijk gij die verre reeds waart,’ 1. ‘gelijk gij tot dusverre reeds waart.’ Op bl. 129 is eene historische fout in de aanmerking. Er staat: ‘De Methodisten zijn eene Christelijke secte, inzonderheid in ‘Engeland en Noord-Amerika, omstreeks 1720 door john wesley in Oxford gesticht;’ maar hoewel reeds in 1720 eenige jonge godgeleerden te Oxford zich vereenigden om eene strengere leefwijze te volgen, zoo dagteekent toch de stichting-zelve van de piëtistische secte der Methodisten, eerst van 1729.

Wij wenschen het werk in vele handen. Gaarne onderschrijven wij, wat de Uitgever zegt in het voorberigt: ‘'t Is kennelijk, dat de Schrijver geen ander doel heeft gehad, dan zijne lezers beter en wijzer te maken,’ en gelooven met hem, dat werken als dit wèl geschikt zijn om, der volwassen jeugd in handen gegeven, een waarborg te vormen tegen de afdwalingen van hoofd en hart.

†-.