Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

De magt der omstandigheden. (La force des choses.).... Le nombre sans l'unité, c'est l'anarchie. Een in Frankrijk verboden en aan de Hertogin van Orléans toegeschreven vlugschrift. Te Groningen en te Amsterdam, bij P. van Zweeden en P.N. van Kampen. 1849. In gr. 8vo. 20 bl. f :-25.

‘Waar zal 't heen met Frankrijk? - De menschen sleuren het met zich voort, en alleen de magt der omstandigheden kan het een “halt” bevelen. Maar de magt der omstandigheden, die stilstand en bestendigheid zal geven, waar is zij? Waar kan men haar zien? Is 't het Presidentschap van den Neef des Keizers? Is 't het legitime Koningschap?’....... Deze inleidende woorden van den Franschen schrijver heeft de Vertaler in zijn korte voorrede opgenomen; wij plaatsen ze aan het hoofd onzer aankondiging, daar zij eenigzins den

[p. 256]

lezer met de strekking dezer brochure en tevens met de wijze hoe ze vertaald is bekend maken. Met den twist, of dit geschrift te regt of te onregt aan de Hertogin van Orlèans wordt toegeschreven, zullen wij ons niet inlaten. Immers waar beschouwingen worden medegedeeld, doet het er weinig toe van wie ze afkomstig zijn; van meer belang is de vraag: welke innerlijke waarde hebben die beschouwingen? Het voor ons liggend boekje bevat er vier. De eerste heeft tot opschrift: de Republiek. In die afdeeling wordt betoogd, dat de Republiek geenszins de regeringsvorm van Frankrijk zijn kan; eene Democratische Monarchie wordt als de beste en ook aanstaande regeringsvorm van Frankrijk voorgesteld. De tweede betreft: het Presidentschap van bonaparte. De vrees wordt hierin uitgesproken, dat het Presidentschap zal leiden òf tot regeringloosheid òf tot willekeurige heerschappij. Prins lodewijk is dapper, grootmoedig, bescheiden en vol van de beste bedoelingen; maar ook ingenomen met groote ondernemingen en niet genoeg bestand tegen den invloed der minder gematigden onder zijne partij. De derde is over: het legitime koningschap. De voortdurende kracht der legitimistische partij en haar inwendig leven worden niet ontkend; evenwel wordt die partij ook voorgesteld in haar onvermogen tegenover de tallooze meerderheid. ‘Volharding, kracht, overtuiging en stelling, - alles is - wij moeten het bekennen - bij de legitimistische partij; maar sterk als partij, is zij zwak als deel des volks; geheel geschikt om het bestaande omver te werpen, is zij toch niet in staat, om iets te grondvesten. Zij gelijkt op eene geduchte generale staf zonder soldaten. Wel kan zij door verrassing, door toevallige omstandigheden, door den haat, die tegen het bestaande heerscht en tot iederen prijs hetzelve poogt uit den weg te ruimen, sterk worden....... De legitimiteit zou in dit geval ook slechts een overgang, ook slechts eene uiterste tegenstelling tegen de Republiek zijn.’ - Aan het einde dezer afdeeling wordt het vonnis over de legitimistische partij aldus uitgesproken: ‘Tot zichzelve alleen bepaald, heeft de legitimistische partij

[p. 257]

het Julij-Koningschap voor de Republiek omvergeworpen; de Republiek kan weder voor zichzelve omvergeworpen worden; maar wij gelooven, dat zij (de legitimistische partij) zich met betrekking tot de laatste uitkomsten verrekent. Wel kan de Republiek haar als buit, nimmer echter als erfdeel toevallen; door menschen zou zij magtig zijn, nimmer echter zal zij zulks door omstandigheden worden.’ - De laatste zeven bladzijden, handelende over het Regentschap, behelzen een betoog, dat alleen bij de Hertogin van Orléans en haren zoon het Democratische Koningschap en eene gelukkige oplossing van Frankrijks toekomst is te vinden; om hare afkomst en onzijdigheid te midden der staatkundige partijen, terwijl zij al het goede van elke partij in zich vereenigt; voorts om haar karakter, en gehouden gedrag op 24 Februarij 1848, en om de genegenheid haar door alle vorsten van Europa toegedragen. Men behoeft, bij al 't goede, dat er van de Hertogin van Orlèans gezegd wordt, niet te vragen, of de Schrijver tot hare vrienden behoort; maar wij kunnen ook daarom niet gelooven, dat 't geschrift uit haar eigen pen zoude zijn. Hoe 't zij, 't bevat veel dat aandacht waardig is, en wij bevelen 't allen aan, die in de Fransche beweging en bespiegelingen over Frankrijks toekomst belang stellen. Van die toekomst-zelve, voor 't sterfelijk oog alsnog met nacht bedekt, is nogtans weinig te gissen, veel minder te zeggen; - 't is er nog altijd mede:

Uit Frankrijk roept de stem: Wat is er van den nacht,
o Wachter! welk een dag wordt aan de kim gewacht?

†-.