Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

J.A. Wilkens. Het inlandsche kind in Oost-Indië en iets over den Javaan. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1849. In gr. 8vo. 54 bl. f :-60.

Wij hebben hier een stukje voor ons van een Schrijver, die zegt: ‘wij zijn niet tot alle dingen geschikt,’ en, later, als hij gewaagt van de menigvuldige brochures en courant-artikelen over onderwerpen, waarvan hij ‘voor het grootste gedeelte’ geene genoegzame kennis meent te hebben; als daar zijn: het particuliere landbezit, de vrijheid der drukpers, en de openbaarheid der handelingen van het Gouvernement op Java, er deze belang-

[p. 119]

rijke woorden bijvoegt: - ‘met dit alles willen wij nogtans gaarne bekennen, dat, moesten wij bij het behoud, (behoudens wijze verbeteringen, voor zoo verre elk onderdeel daarvan er vatbaar voor is) of bij de algeheele verandering der kwestieuse inrigtingen, ooit later aan ons-zelven de droevige gevolgen daarvan wijten, wij ons liever de gevolgen van het eerste, dan die van het laatste, te beschuldigen zouden hebben: in het eerste geval zou, ten ergste genomen, overdrevene voorzigtigheid er de oorzaak van zijn geweest, maar in het laatste voor het minst ligtzinnigheid.’

De Schrijver, zelf op Java geboren, en met den Heer c.f. winter, vroeger Onderwijzer aan het Instituut voor de Javaansche taal- en letterkunde te Soerakarta, behandelt hier eigenlijk een vraagstuk dat, in den laatsten tijd, meermalen is ter sprake gebragt: of het Inlandsche kind, namelijk het kind van Nederlandsche ouders of van Nederlandsche herkomst, in Indië geboren, en in Indië opgevoed, nimmer eene hoogere betrekking in 's Gouvernementsdienst kunne erlangen dan die van Eersten Commies. - Met gepasten ernst en zucht tot onpartijdige behandeling der zaak wordt, over de Nederlandsche scholen op Java en over de opleiding in Nederland van kinderen in Indië geboren, den lezer eene diepe inzage gegeven. Veel gebrekkigs wordt daaromtrent bloot gelegd, maar tevens de partijdigheid van velen omtrent dat onderwijs en de bemoeijingen van het Gouvernement met veel kieschheid kenbaar gemaakt. Er wordt aangetoond dat het Gouvernement, in het belang van het onderwijs in Indië, althans geene geldelijke opofferingen heeft ontzien, en hoe grootelijks zij ongelijk hebben, die de schuld van den treurigen toestand van het onderwijs in Indië, òf eeniglijk aan het Gouvernement òf eeniglijk aan de Onderwijzers wijten. Meerdere oorzaken hebben daartoe zamengewerkt.

Dit alles hier te ontwikkelen en het voor en tegen te wegen en te beoordeelen, zou, van onzen kant, allezins ongepast wezen, maar eene gezette lezing en overweging van dit boekske bevelen wij dringend aan. Immers de

[p. 120]

verbetering van het school-onderwijs voor kinderen van Nederlandsche herkomst, in Indië geboren, moet leiden tot verbetering van het school-onderwijs voor de Javaansche jeugd. Misschien ware het, om eene goede uitkomst te verkrijgen, wel het best, dat mannen, die in Indië òf als Onderwijzers òf als Schoolopzieners, òf anderzins aan het onderwijs der jeugd op Java hunnen tijd of een gedeelte van dien hebben toegewijd gehad, met eenige onpartijdige deskundigen in eene Commissie wierden vereenigd, om een ontwerp te maken voor het Middelbaar, zoo wel als voor het Lager Onderwijs van het ‘Inlandsche kind.’ In zulk eene Commissie zouden, naar ons gevoelen, de Heeren van hoëvell, oudemans, en wilkens niet gemist kunnen worden.

Mogt het spoedig meer dan een wensch zijn, ‘dat het Gouvernement, door een verbeterden staat van onderwijs in Indië, de Indische ingezetenen in de gelegenheid stelle, hunne kinderen de tot de hoogere studie voorbereidende wetenschappen aldaar te laten leeren, opdat zij, door hunne kinderen langer bij zich te kunnen houden, zich uit hunnen aanleg vooruit een gunstig of ongunstig resultaat van hunne Europesche opvoeding mogen beloven, ter voorkoming van noodelooze kosten en teleurstellingen.’
l.