Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Eene Epidemie op Java, en de Cholera in Nederland, door Jeronymus. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1849. In gr. 8vo. 16 bl. f :-20.

Deze brochure van den, als sierlijk Schrijver, bekenden pseudonyme, is geteekend: Amsterdam, den 19 Augustus 1849, toen de Nederlanders zich gereed maakten om op te gaan naar hunne tempelen en den Heer der Heerscharen te smeeken, de plaag, die ons Vaderland teisterde, af te wenden. Het welsprekend stukje schetst met sombere kleuren hoe, in 1846 en 1847, over eene groote uitgestrektbeid van Midden-Java, eene epidemie duizenden en tienduizenden heeft weggerukt. De schilder heeft echter, naar het ons voorkomt, wat al te donker zijne verwen gemengd. Men ziet op de geheele schilderij niet anders dan zwarte toetsen en tinten, en hoe treffend zij oppervlakkig schijne, zij verloor, dunkt ons, aan waarheid, wat ze gewonnen heeft aan effect. - Van de verwoestingen der Cholera hier te lande zou men ook, met scherpe trekken, verschrikkelijke tafereelen kunnen malen: alom gebrek, hier aan geneeskundige hulp, daar aan verpleging, ginds aan kleeding en deksel, elders aan ruimte voor lijders, in grooten getale zamengehoopt in een vuil, van pestdamp doortrokken, afzigtelijk

[p. 118]

kot; waar de laatste zuchten der zieltogenden verdoofd worden door de luidruchtige drinkliederen uit een naburige kroeg, of 't bordeelgerucht der zedeloosheid bij wilde dansen, en - doch wij willen het voorbeeld van jeronymus niet navolgen.

Is het gemoed des Schrijvers zoo vervuld van edelmoedige beginselen en godsdienstzin, als uit den algemeenen toon der brochure is op te maken, hoe heeft hij dan woorden als deze kunnen boekstaven: ‘Er zijn sommigen, bekend met al de afgrijselijkheid der epidemie, die beweren, dat hare oorzaak niet aan gebrek en honger moet worden toegeschreven - maar velen verzekeren het tegendeel.’ - ‘Is het aan de mogelijkheid, dat de hongersnood en de ziekte met elkander in verband staan, misschien toe te schrijven, dat men over de indrukwekkende en vreeselijke gebeurtenis niet heeft gesproken?’ - Wist de Schrijver niet, dat hij eene ingewikkelde beschuldiging ter neder schreef? - Hij is, in 1846, in de Residentie Bagelen, getuige geweest van den jammer en de verwoestingen door de epidemie op Java aangerigt, - waarom dan niet, zonder omwegen, beschuldigd of vrijgesproken?

Bij veel overdrevens behelst het boekske vele nuttige wenken, die behartiging verdienen. Men leze het met oordeel des onderscheids.