Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

Vijf maanden. Een boek voor treurige zielen, door C. van Schaick, Predikant te Dwingeloo. 1ste en 2de Aflev. Te Schiedam, bij H.A.M. Roelants. 1849. In gr. 8vo. Te zamen 64 bl. f :-60.

Vijf maanden? - Waarom het boek zoo heet moet later blijken. De twee eerste afleveringen bevatten, naar het schijnt, den aanhef van een doorloopend verhaal. Wij moeten ons oordeel dus opschorten, tot het werk compleet is. Maar ter voorloopige aankondiging kunnen wij er, volgens een berigt op den omslag, van zeggen, dat de uitgever den Heer van schaick heeft aangezocht om een werk te schrijven ‘voor den onder 't kruis gebogen broeder, voor de treurende en ongelukkige zuster;’ een boek niet enkel voor de ziekenkamer, maar dat overal, ‘waar de kelk des lijdens wordt aangeboden, nut kan stichten.’ - Het doel is loffelijk; want het aantal

[p. 85]

hunner die opbeuring noodig hebben is legio; maar zulk een werk moest eigenlijk geen geld kosten; omdat verre de meesten, die in druk zitten, geen geld hebben voor brood, veel minder voor boeken. Vraagt iemand: hoe de Schrijver zijn taak denkt te volbrengen? - Hij antwoordt: ‘het dagelijksche leven is mijn terrein. Mijn doel is: de lijdensschool in te treden en er grepen in te doen. Zoo krijg ik verscheidenheid, en 't nuttige zal en kan zich, zonder een of anderzins te schaden, aan 't aangename paren.’ - Het aangename uit de lijdensschool! - Doch wij herinneren ons de fraaije lijsten om schilderstukken uit de geschiedenis der martelaren. Bij dat ‘aangename’ dacht de Schrijver welligt aan de grepen, die hij ook doen wilde in de natuur, en in het leven van meer gelukkigen, om de schetsen uit de verblijven des ongeluks af te wisselen. Hoe hij tot dit alles berekend is weten wij uit zijne vroegere werken, en ook uit deze afleveringen, die reeds een aantal schilderachtige bladzijden bevatten over het dorpsleven; vooral het eerste hoofdstuk: ‘een zomerzondag op een boerendorp.’ Daarop volgen: ‘in de kerk; eene predikatie in huis; het joodje; wel en wee,’ en ‘in 't sterfhuis,’ waarvan de voortzetting in de derde aflevering moet volgen. ‘Allen zal ik trachten alles te zijn,’ zegt de Schrijver. Dat is wel wat sterk; want de rampen zijn zoo velerlei, dat de lijder in anderer toestanden zelden zijn eigen toestand herkent. In de zes eerste hoofdstukken worden twee sterfgevallen behandeld; doch hoe vele andere verliezen kunnen de rust des gemoeds verwoesten: verlies van fortuin; verlies van nering; verlies van ambt en inkomsten; verlies van gezondheid; verlies van goeden naam; verlies van eer; - maar wie kan ze tellen in al hare soorten en nuances? Het is niet mogelijk een werk zamen te stellen, waarin elke treurige iets vindt dat hem alles zijn kan, in zijn bijzonderen toestand. Ook zijn alle treurigen niet vatbaar voor den troost van de gedrukte letter; al ware 't ook dat zij allen evenzeer den tijd, den lust, en de middelen behielden, tot het lezen

[p. 86]

van romans. Evenwel het doel is loffelijk, en wij wenschen er kracht toe. De Schrijver zegt verder: ‘elkander tot aller God en aller Vader op te leiden, en te leeren ten dage des lijdens, als zijne kinderen, het kruis op te vatten, anderen ten voorbeelde en zegen, en Hem tot eere dat te dragen; - Zietdaar, wat me voor oogen zweeft,’ - En inderdaad, tot het bevorderen van zulk eene berustende en waardige stemming van geest en hart kunnen tafereelen, zoo als zij hier geleverd worden, veel bijdragen. Wij verwachten, in dien zin, heilzame vruchten van het werk, en gelooven dat het, als romantisch gewrocht, een waardige tegenhanger kan worden van des Schrijvers uitmuntende ‘tafereelen uit het Drentsche dorpsleven.’ Moge zich dat bevestigen, en zij de bijval, die het werk te wachten heeft, evenredig aan zijne verdienste, en aan de verdienste van zijn goed oogmerk!