Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1850

De vereeniging der Protestanten in Nederland. - Openbare brief aan den Weleerwaarden Zeer Geleerden Heer F. Koppius, Predikant der Hervormde Gemeente te Ham en Fransum, behelzende eenige bedenkingen op zijn ge-

[p. 10]

schrift: ‘De vereeniging der Protestanten in Nederland, en enkele stappen daartoe. Een bescheiden woord tot alle zijne geloofsbroeders,’ van J.G. Liernur, Predikant bij de Evangeliesch Luthersche Gemeente te Haarlem. Te Tiel, bij C. Campagne. 1849. In gr. 8vo. 38 bl. f :-40.

Wanneer deze openbare brief van den voortreffelijken liernur ons vroeger ware geworden, zouden wij deze aankondiging gevoegd hebben bij de beoordeeling van het werkje van den Heer koppius, en die beoordeeling zou, om den inhoud van deze brochure, korter zijn geworden. Immers in principe zijn wij het met den Eerw. liernur geheel eens; dat, namelijk, eene vereeniging van Protestanten voor het tegenwoordige onmogelijk is, en, ware zij mogelijk, geenszins zoo wenschelijk moet gerekend worden. Het belang der zaak deed den Schrijver de pen opvatten, en inderdaad verdient het onderwerp hooge belangstelling. Boven velen ook is onze Luthersche Ambtsbroeder geregtigd openlijk zijn gevoelen uit te spreken, daar hij reeds meermalen de resultaten van zijn wijsgeerig en gemoedelijk nadenken over dit onderwerp aan het publiek mededeelde. De toon in dezen brief is den Evangeliedienaar waardig; bij verschil van gevoelen brengt de Schrijver eene regtmatige hulde aan de goede bedoeling en den krachtigen schrijftrant van den Heer koppius. Daar wij ons gevoelen in N^o. XV van dit Tijdschrift breedvoerig ontwikkelden, hebben wij hier niet anders bij te voegen dan den wensch, dat de beide geschriften verdiende belangstelling mogen ondervinden, en medewerken tot bevordering van echt Evangelischen zin, die zich openbaart in het huiselijk en maatschappelijk leven! - dat het der wetenschap en Christelijke liefde moge gelukken om de scheidingmuren, die thans nog tusschen de belijders van christus zijn opgerigt, te ondermijnen en eenmaal geheel te doen wegvallen! - Als proeve der denk- en schrijfwijze van den Heer liernur deelen wij eene enkele bladzijde (29) uit dezen brief mede. ‘Maar al ware het, dat eene vereeniging aller Protestanten tot eene eenige Kerk, met

[p. 11]

of zonder tegenstand, maar altijd op eene wijze, die zelfs geene voorbijgaande schade mogt doen aan de zaak der zedelijkheid, geboren werd: zoo blijven wij toch vragen: wat goeds daaruit zou geboren worden, hetwelk wij nu niet bij den tegenwoordigen staat ruimschoots bezitten? Wat de wetenschap, wat de opvoeding der jeugd, wat de ware Christelijke beschaving, wat het huiselijk leven er mede zou winnen? Of meent gij, dat er op deze wijze, met meer vooruitzigt op de overwinning, tegen de Roomsch-Katholieke Kerk zou kunnen gestreden worden? Dat is tallooze malen beweerd; - en het werd op eene wijze beweerd, als ware het niet tegen te spreken. Maar verstaat hij, die dit zoo sterk beweert, wel wat hij zegt; wat hij wil? Men ziet de Protestantsche en Katholieke Kerken toch niet aan voor twee vijandelijke tegenover elkander geplaatste legers, die met physieke krachten elkander willen bestrijden; en waarvan elk zich concentreert om een beslissenden slag te leveren? Ware dit zoo: dan vraag ik: zou dan tegen eene magt als die van Rome met niet beter gevolg voor de Protestanten een guerillasoorlog gevoerd worden? Maar ik - en dit zult gij met mij - gruw, wegens het gevaar voor menschheid en Christendom, van elken oorlog en, op grond van hetgeen de geschiedenis leert, van een Godsdienstoorlog. Moet er echter gestreden worden, dan mag dit alleen met liefde voor de waarheid, met wapenen des geestes geschieden. Maar zou de waarheid, wanneer zij door allen, die er voor strijden, met groote eenparigheid en geheel op dezelfde wijze werd aangeheven, meer kracht hebben om het vooroordeel en bijgeloof moedeloos te maken? Ik heb altijd gedacht, dat men beter in hare verdediging zou slagen, als zij in tallooze vormen, waarvoor zij vatbaar is, verkondigd wierd; - en daaraan zijn groote maatschappijen meer hinderlijk dan bevorderlijk. Maar strijd is niet hetgeen waarheid behoeft om de heerschappij te verkrijgen. Zij heeft eene eigenaardige doordringende kracht voor het menschelijk gemoed. Zij is als de zomerwarmte, die door de meer

[p. 12]

loodregte stralen der zon wordt veroorzaakt - en die langzamerhand de ijskorst op de aarde doet wegsmelten; en zoo vruchtbaarheid te weeg brengt.’

†-.