Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 278]

De kiesvergadering der cijfers.

In de oude Amoenitates Arithmeticae, een werk dat schaars meer in eenige boekerij zal worden aangetroffen, vindt men onder eene menigte rekenkunstige voorstellen, raadsels, anecdota, enz. ook het volgende droomverhaal, dat de schrijver voorgeeft, uit de lang verloren geschriften van eenen ouden Arabischen sterrekundige, aan de beroemde Hoogeschool te Samarkand, getrokken te hebben. Wij laten dit op zijne plaats, doch vonden den inhoud niet zonder nuttige wenken voor het tegenwoordig tijdsgewricht, en nemen daarom de vrijheid, dien zonder verdere commentariën, doch eenigzins verkort, aan onze lezers mede te deelen.

‘Vermoeid van peinzen over afgetrokkene en ingewikkelde vraagstukken, was ik,’ zegt de vermaarde togrul ibn orchan, ‘ingesluimerd in eene der studeercellen nabij de groote Moskee, waarmede de groote timur khan, (de profeet zegene zijnen baard!)de wijzen aan zijn verheven hof begiftigd heeft. - Lang duurde die slaap, en het was eerst toen hij zijne looden vleugelen allengskens begon op te heffen, en de graauwe nevel der wezenloosheid aanving voor de terugkeerende geesten des levens te wijken, - dat mij een droom of liever een gezigt overviel, waarin de grillige gestalten van nachtelijk zinbedrog met de beelden der werkelijkheid schenen ineen te vloeijen, en dat ik gemeend heb als profétisch te moeten opteekenen; ongewis of het, in verband met de laatst waargenomen teekenen des hemels, invloed zal hebben op de welvaart des Mongoolschen rijks, dan of ver verwijderde tijden en wijdafgelegen volkeren daardoor worden bedreigd. Ik zag namelijk de getalmerken, die voortbrengsels der nooit volprezene wijsheid onzer Arabische voorvaderen, met leven en spraak begaafd, en in de gehoorzaal der Arithmetische leeraren bijeen gekomen, ter verkiezing van eene uit haar midden, tot een ambt, waarvan het mij ondoenlijk was, eenig begrip te vormen. Elke van haar was ijverig bezig de eigenschappen op te sommen, die zij boven andere meende te bezitten en waardoor zij hare aanspraak op het ambt trachtte geldig te maken: alle waren er behalve de nul, die ik niet vernam.

1 sprak mot eenvoudigen ernst over haren overouden oorsprong en hare moederlijke betrekking tot alle; - 2 kende geene hoogere eer dan het eerste meervoud te wezen; - 3

[p. 279]

hield eene duistere rede over hare geheimvolle beteekenis en kabbalistische krachten; - 4 deed zich gelden als het eerste kwadraat; - 8 als onder allen de eenige cubus; - 5 prees zich met luider stemme aan, als het juiste midden en kort begrip van het gansche zustertal; virtus in medio, was haar devies; - 6 sprak van den invloed van talrijke vrienden, en van hare verwantschap met 2 en 3; - 7 noemde zich heilig en wees op de 7 dagen der week, op de 7 planeten, en op de 7 hemelen; - ‘wie is als ik!’ riep 9, ‘wie boogt op zoo lang een staart en op eene zoo hooge waarde!’

Onder het behagelijk gemurmel van eigen lof mengelden zich schelle kreten van tegenspraak: - aan 1 en 2 werd hare geringe waardij voorgeworpen; - 3 werd om haren hoekigen vorm bespot, en wegens hare kabbalistische aanspraken verguisd; - 4, 6 en 8 moesten zich schepsels van anderen hooren noemen, daarbij ongeschikt voor tiendeelige stelsels en alzoo vijandinnen van wetenschappelijken vooruitgang; - de heiligheid van 7 werd eene laatdunkende aanmatiging geheeten en hare betrekking tot planeten en sferen meer dan problematiek verklaard; - 9 hoe trotsch ook op haren langen sleep, was even zoo wel uit 1 gesproten als al de anderen, en had hare hooge waardij slechts aan eene willekeurige schikking te danken; - aan 5 wier scherpe stem bij het opperen der aanmerkingen boven alle had uitgeklonken, werd geene berisping gespaard: - ‘aanmatigend was het, zich een kort begrip van heel het cijfertal te noemen, terwijl haar juist alles ontbrak wat de anderen onderscheidde; - niet oud als 1 verdroeg zij zich met 2 noch 3, was vierkant noch teerling, mogt zich op staart noch groote waarde verheffen, was niet mystiek en niet heilig ook, en wou ze aanvoeren dat de mensch vijf vingers had, welnu, zoo vele hadden er de apen ook; middelmatig was ze inderdaad, doch dat was buiten haar toedoen en genoeg tegen haren zin.’

Heviger werd intusschen het rumoer, geene der mededingsters wilde voor hare zusteren wijken, en een gewenschte uitslag scheen onmogelijk; toen eene van haar, het was de 5, door hare plaatsing begunstigd, het hoogste woord behield, en, aan eigen verkiezing wanhopende, de 0 als aller keuze waardig voorstelde; - de 0, die, van eigen nulliteit bewust, zich tot nog toe zedig achter af had gehouden. ‘Waarom,’ riep zij uit, ‘onze stemmen niet aan 0 geschonken? Die is toch, zoo als velen willen, nog ruim zoo oud als 1; -

[p. 280]

wordt er op de hoeken en bogten van 3 gesmaald, op 0 past dat verwijt althans niet; die daarbij niet minder geheimzinnig en heilig mag heeten, dan 3 en 7 voorgeven te zijn; - worden 4 en 9 als kwadraten en 8 als cubus geroemd - welnu 0 is wortel, vierkant en teerling te gelijk; - dacht men dat 4, 6, 8 en 9 te uitsluitend verknocht zullen zijn aan hare verwanten 2, 3 en 4; met 0 is daarvoor geene vrees, die geen gezin, maar behoefte heeft zich aan alle te hechten; wist men van 0 al niets positiefs goeds te zeggen, kwaad was er evenmin van haar vernomen, en wat de onbeduidendheid betrof, waarover gemompeld werd, die zou verdwijnen zoodra 0 maar hare plaats wist in te nemen; - wat haar, 5, aanging: zij was bereid hare wel gefundeerde aanspraken op te offeren en hare stem aan 0 te schenken.’

Op nieuw ontstond er op deze taal een verward gewoel en gemor onder de getalmerken, doch eer zij tot de eindstemming gekomen waren, waarvan ik den uitslag met gespannen aandacht verbeidde, riep de Muëzzin van het naaste Minaret de geloovigen tot het gebed en mij uit den slaap.

G.