Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Gevaarlijke luchtreizen.

I.

De luchtreiziger kirsch had te Nantes eene groote opstijging aangekondigd, en eene ontzagchelijke menigte menschen verdrongen elkander in en nabij de wandelplaats, waar de toebereidselen tot de afreize werden gemaakt. De bol was gevuld, en alles bijna gereed, toen een touw brak waarmede hij aan een sterken paal was bevestigd. Een tweede touw, waarmede hij aan een anderen dergelijken paal verbonden was, brak nu ingelijks, en de bol begon langzaam voort te zweven en te rijzen; het schuitje, dat nog maar aan éénen kant vastgemaakt was, en de reddingslijn met het anker, die er uit nederhingen, achter zich voortslepende. Een tijd lang sleepte dat anker over den grond, maar op het oogenblik dat de bol hoog genoeg gerezen was, om het geheel op te heffen, haakt dat anker in den broek van een twaalfjarigen knaap, guérin genaamd, scheurt dien open van beneden tot aan den band, en blijft, vermits de band sterk was, dáár zitten. Aldus vastgehaakt aan den bol wordt nu ook de knaap, die nog geene gedachte heeft aan de gevaarlijke luchtreis, welke voor hem aanstaande is, een gedeelte wegs voortgesleept, eer zijne voeten den grond verlaten.

Tot zijn geluk - hierin door het instinct geleid - grijpt hij met de beide handen het ankertouw vast, als wilde hij nu voorbedachtelijk zich tot de reize gereed maken, en door deze houding zich van gemak en veiligheid verzekeren. Naauwelijks heeft hij zich aldus vastgeklemd, of de grond ontzinkt zijne voeten, en tot schrik van de vergaderde menigte

[p. 173]

stijgt hij op, en wordt door den bol, aan welken hij hangt, tot eene ontzettende hoogte in de lucht opgeheven.

Een doodelijke afloop van dat geval moest allen wel onvermijdelijk schijnen; maar als door een wonder van de bewarende Voorzienigheid daalt de bol niet verre van de stad op een stuk land neder, en de knaap keert gezond en onbeschadigd, uit deze verschrikkelijke beproeving van kinderlijken moed, naar zijne moeder terug, die nog niets vernomen had van hetgeen er met hem was voorgevallen.

Van den schrik bekomen vertelde hij ongekunsteld, wat er in hem gedurende die ontzettende luchtvaart was omgegaan.

Zijn eerste werk, zoo ras hij, van de aarde opgeheven, eenig begrip kreeg van zijn' toestand en het gevaar dat hij liep, was geweest te bidden voor zijn kleine zusje, voor zijne moeder, en toen ook voor zich-zelven. Daarop schreeuwde hij om hulp, 't welk natuurlijk door niemand werd gehoord; doch van duizeling of bezwijming had hij zelfs geene vermaning gehad. Toen hij eindelijk eens naar beneden zag, begreep hij zijn' toestand volkomen. De menschen waren in zijn oog niet grooter dan mieren, doch hij zag duidelijk hoe de menigte zich bewoog, en den bol in zijne rigting volgde.

Van vreeze voor den dood, dien hij zoo nabij was, had hij niet geweten; maar hij was zeer bang geweest op het dak van een huis of in de Loire te vallen. Aan den val in het water had hij den voorkeur gegeven, berekenende daar grooter kans te hebben, om behouden te blijven. Van lieverleê werden al de huizen der stad zoo klein als een vinger, zeide hij, en de geheele stad zoo klein als een hand.

Allengs bemerkte hij, dat de bol begon te klateren, slapper van spanning werd, en lager en lager zonk. Nu begon hij weder nieuwen moed te scheppen. Maar in het nederdalen draaide het ankertouw eenige malen snellijk rond, zoodat hij al de voorwerpen beneden zich insgelijks zag draaijen en wemelen; doch ook nu had hij van geene duizeling geweten.

Eindelijk, reeds nabij de aarde zijnde, was hij weder bevreesd geworden; niet wetende hoe hij zou nederkomen. Daar zag hij eensklaps verschillende menschen staan in de nabijheid van eene hooischuur. ‘Helpt, vrienden! helpt mij!’ riep hij hun toe. ‘Ik ben verloren!’ - En toen hoorde hij

[p. 174]

weder menschelijke stemmen, en uit alle monden het troostrijke antwoord: ‘“Wees gerust! Gij zijt gered!”’

Twee mannen sprongen ijlings toe, en een hunner ving hem op in zijne armen. De jonge guérin verzocht dadelijk bij een' bloedverwant gebragt te worden, die in de nabijheid woonde.

Zijne gezondheid had niets geleden. Alleen in den eersten nacht, na die opstijging, was zijn slaap onrustig. Hij droomde gestadig, nog aan den bol te hangen en door de lucht te zweven.

II.

Ter gelegenheid eener opstijging van Cheltenham, in 1822, bij welke de Heer green vergezeld werd door den Heer griffiths, had de een of andere boosaardige snaak den vond, om al de touwen, waaraan het schuitje hing, ten deele door te snijden. Er was niets van te merken geweest, zoo lang men niet van den grond rees, maar zoodra de bol den ganschen last had op te heffen, braken de touwen plotseling, beneden den haakhoepel, af, echter niet voordat de reizigers nog den tijd hadden gehad om dien hoepel vast te grijpen en zich alzoo, dááraan hangende, eene hagchelijke en hoogst moeijelijke veiligheid te verschaffen. Van zijn ballast, die uit het gekantelde schuitje ter aarde stortte, eensklaps ontdaan, rees de bol met schrikbarende snelheid, zoodat hij, eer nog de Heer green de koord der klep kon vatten, die door den eersten schok van het ongeval buiten zijn bereik was geraakt, reeds tot eene hoogte van meer dan tien-duizend voet was gestegen. De toestand der reizigers in die omstandigheid laat zich gemakkelijker denken dan beschrijven. Met wanhopige inspanning aan den hoepel en zijne haken geklemd, en niet durvende eenig gedeelte van het gewigt hunner ligchamen op den rand van het nog aan een enkel touw onder hunne voeten hangend schuitje te laten rusten, uit vrees van ook dit enkele nog houdende touw te doen breken, en alzoo van het eenig nog overgebleven tegenwigt des bols beroofd te worden, konden zij niet anders dan zich aan Gods genade overgeven, en slechts trachten hunnen greep vast te houden, tot dat de uitputting van het gaz de loopbaan des bols zoude bepaald hebben. Tot overmaat van de ijselijkheden van hunnen toestand, begon het netwerk, scheef getrokken door de averegtsche en ongelijke

[p. 175]

plaatsing van hunnen last, aan het boveneinde te breken, van maze tot maze bezwijkende, met eene opvolging van slagen als pistoolschoten, terwijl de bol door de aldus te weeg gebragte opening drong, en, zwellende naar gelang hij buiten de scheur kwam, de zonderlinge vertooning maakte van een' grooten zandlooper, dobberende in de hoogere luchtstreken. Nadat zij een' geruimen tijd in dien toestand hadden doorgebragt, elk oogenblik verwachtende ter aarde te storten door de geheele ontsnapping van den bol, begonnen zij eindelijk langzaam te dalen. Toen zij op minder dan een honderd voet hoogte van den grond genaderd waren, gebeurde ten laatsten wat zij voorzien hadden: de bol, met een' vreeselijken slag door de opening van het netwerk dringende, raakte plotseling los, en zij vielen ter aarde in een' toestand, waarvan zij niet dan bezwaarlijk en na een geruim tijdverloop, door gelukkig toegekomen hulp, werden bijgebragt. Noch de dader van dezen snooden trek, noch het er mede beoogde doel is immer ontdekt geworden, ofschoon onverwijld eene belooning van honderd pond sterling voor de aangifte werd uitgeloofd.

III.

De Hertog de chartres, naderhand Hertog van orléans, algemeener bekend als de ongelukkige égalité, en vader van den laatstvorigen Koning der Franschen louis philippe, steeg den 15 Julij 1784, van het park van St. Cloud in een' luchtbol op, met de Heeren charles, robert, en nog een vierden, wiens naam onzeker is. Op deze vaart werd groot gevaar geloopen door de toevallige verplaatsing van zekeren toestel, in het ligchaam des bols aangebragt, om deszelfs evenwigt te regelen, door middel van eene verdikking van dampkringslucht. Het gevolg er van was, dat de klep belemmerd werd, en de reizigers genoodzaakt waren insnijdingen in de zijden stof te maken om het barsten van den bol te beletten, en hunne nederdaling te kunnen bewerkstelligen.

IV.

Op den 19 Januarij 1785 volbragt Mr. crosbie, een heer van grooten huize en aanzienlijke betrekkingen in Ierland, zijne eerste luchtreis met een' bol van eigen maaksel, waarmede hij, door ongenoegzaam gewigt van ballast, zoo snel

[p. 176]

opvoer, dat hij in minder dan vierdehalve minuut uit aller gezigt was. De klep geopend hebbende, begon hij echter spoedig daarna zijne nederdaling, en volbragt die juist in tijds toen hij op het punt was over de zee gedreven te worden.

Tegen den 12 Mei van hetzelfde jaar had hij eene herhaling van zijne proefneming aangekondigd; maar nu geen genoegzame hoeveelheid gaz kunnende bekomen, en zeer zwaarlijvig zijnde, had hij niet zoodra den grond verlaten, of hij viel met veel geweld weder ter aarde, tot merkelijken schrik van de aanschouwers. Een student, negentien jaren oud, bood aan in zijne plaats op te stijgen. De Heer crosbie er in bewilligd hebbende, sprong hij in het schuitje, en steeg dadelijk op, en bereikte snel eene aanmerkelijke hoogte. Door den wind naar het Iersche kanaal gedreven wordende, was hij al spoedig genoodzaakt neder te dalen, en had juist den tijd om zijne daling te bewerkstelligen eer hij de kust genaakte. Zoo ras hij weder op vasten bodem stond, hief de menigte hem op, en droeg hem in een' waren triomftogt op hare schouderen naar de stad terug. Kort daarna werd hij, wegens zijne stoutheid, door den Lord Lieutenant (onderkoning) tot Baronet verheven, en alzoo bevorderd van Mr. tot Sir richard maguire, zoo als zijn naam was.

Maar de Heer crosbie gaf daarom zijn' smaak in het bezoeken van hoogere luchtgewesten nog niet op. Op den 19 Junij deszelfden jaars deed hij, onder betere voorzorgen, een' laatsten togt, met plan om het Iersche kanaal over te steken. De verheffing, tot welke hij bij deze gelegenheid oprees, schijnt aanmerkelijk geweest te zijn, ofschoon hij, bij gemis van een' barometer, geene middelen had om de hoogte, die hij bereikte, naauwkeurig te bepalen. De koude was ondertusschen zoo vinnig, dat zijne inkt geheel bevroor, en de kwik tot in den voet des thermometers zonk. Nadat hij eenigen tijd over de zee gedreven had, sloeg de wind om naar het zuiden. De luchtbol zweefde kort daarna in een' digten drom van wolken, werd daardoor met vocht beladen, daalde snellijk, en stortte welras in de zee. In dien gevaarlijken toestand bleef hij ettelijke uren vóór den wind afdrijven, tot hij van eenige schepen werd opgemerkt, waarvan een hem inhaalde en met zijn' bol behouden aan wal bragt.

V.

Minder gelukkig was het lot van den Lieutenant der Brit-

[p. 177]

sche Marine, harris, die te Londen opsteeg met eene jonge dame, Miss stocks geheeten. Zijn ongeluk was een gevolg van de onvoorzigtigheid zich verbeteringen te willen aanmatigen in eene kunst, die hij niet genoegzaam verstond. Onder de veranderingen, welke hij goedvond in de zamenstelling des luchtbols te maken, was ook de verwijding der klep, met oogmerk om de uitlozing van het gaz te bespoedigen, wanneer de reize volbragt zoude zijn. Daar het gebruik van eene zoo groote opening in de lucht gevaarlijk kon wezen, was er, in ééne van hare luiken of deuren, eene andere klep aangebragt van de gewone grootte, en tot de gewone dienst bestemd. Door deze inrigting werden twee klepkoorden noodig: een, namelijk, voor elke der beide afzonderlijke openingen.

Met een' aldus ingerigten luchtbol steeg hij op. Vóór zijn vertrek werd hij bedacht op de mogelijkheid, dat hij zich in die twee koorden zou kunnen vergissen, en knoopte dat, hetwelk met de grootere opening gemeenschap had, aan den kant van het schuitje stevig vast. Die noodlottige onberadenheid kostte hem het leven. Zoodra de ongelukkige reiziger, na een' geruimen tijd in de lucht te hebben doorgebragt, om neder te dalen, de kleinere opening tot uitlozing van gaz had opengezet, won, door het verminderen van den inhoud, de toestel van den bol in lengte aan wat hij in omtrek verloor, en nu viel eene trekking ten bedrage van het gansche gewigt van het schuitje op het gespannen, stevig bevestigde koord, dat verbonden was met de groote opening boven aan den bol. De gevolgen er van behoeven niet te worden gemeld: de groote klep ging open, het gaz stroomde er uit, de bol daalde met vreeselijke snelheid en was, terwijl de oorzaak levens met de uitwerking toenam, lang, eer hij de aarde bereikte, van bijkans al zijn gaz beroofd.

In weinig sekonden stortten de beide reizigers op den grond neder, waar men kort daarna hen vond, als ware het onder een grafteeken van zijden stof en netwerk. De Heer harris was op de plaats vermorzeld. Zijne reisgenoote, Miss stocks, bleef in het leven gespaard. De ontsteltenis, die haar bevangen had, toen zij aan de snelheid van den val bespeurde, den dood voor oogen te hebben, had haar doen bezwijmen, en zij was bij het nederkomen waarschijnlijk voorover op den Heer harris gevallen. Het was echter als had de Voorzienigheid nog een tweede middel tot haar behoud verordend. Een zware boomtak, de eenige uit den omtrek die deze dienst bewijzen

[p. 178]

kon, zich horizontaal uitstrekkende, had het schuitje in den val onderschept, en de hevigheid van den schok daardoor aanmerkelijk gematigd. Deze moedige dame was zoo innig overtuigd, dat het ongeval eeniglijk was te wijten aan de onervarenheid van haren reisgenoot, die er het slagtoffer van geworden was, dat zij naderhand den Heer green nog op drie achtereenvolgende luchtreizen heeft vergezeld.

VI.

Hoe gevaarlijk het is, in de luchtvaart nieuwe proefnemingen te onderstaan, was ook, vóór den ongelukkigen harris, reeds gebleken aan m. françois pilâtre de rosier, een man van stoutmoedigen, ondernemenden aard, gloeijende geestdrift, en uitgebreide wetenschappelijke kennis. Hij verkreeg zijne vermaardheid het eerst door zijne proefnemingen tot herstel van schijndoode drenkelingen. Op den 21 November 1783 deelde hij in de groote luchtreis, te Parijs ondernomen in tegenwoordigheid van het Fransche Hof. Van toen af wijdde hij zich geheel aan de beoefening en verbetering der luchtvaartkunde. Op den 15 Junij 1785 steeg hij met een jong heer, romain genaamd, te Boulogne sur mer op, om het kanaal naar Engeland over te steken. Ongelukkig waren de middelen, die hij bezigde, om den goeden uitslag der onderneming te verzekeren, oorzaak van hare mislukking, en tevens van zijn' dood. Ten einde de onbestendigheden te overwinnen, die aan alle luchtreizen, onder de gewone omstandigheden, verbonden zijn, en het vermogen te verkrijgen, om het gewigt van den toestel naar welgevallen te vermeerderen of te verminderen, zonder verspilling van gaz of ballast, wilde hij de beide systema's van montgolfier en charles vereenigen, en had hij aan den luchtbol met waterstofgaz, die het voornaamste gedeelte van het gewigt moest dragen, een' kleinen vuurluchtbol gehecht, door welks verhitting of verkoeling hij dacht de zwaarte naar eisch van omstandigheden te kunnen veranderen. De theorie was juist, maar hij faalde in hare toepassing. Zoo veel is zeker, dat de geheele toestel, toen zij op eene aanmerkelijke hoogte gekomen waren, eensklaps ontvlamde. Men vond de misvormde lijken der reisgenooten op de rotsen langs de kust tusschen Calais en Boulogne, alwaar hun een gedenkteeken is opgerigt.

[p. 179]

VII.

Op dezelfde wijze, doch door andere oorzaken, kwam Signor olivari om het leven. Hij steeg te Orleans op, den 25 November 1802, met eene Montgolfière of vuur-luchtbol, geheel van papier zamengesteld, en slechts aaneengehouden door ettelijke banden of stroken van lijnwaad. Zijn schuitje op de wijze van eenvoudig mandenwerk vervaardigd, en onmiddellijk onder het fornuis hangende, was met een' goeden voorraad van brandstof beladen, en werd, benevens den geheelen toestel, op eene aanmerkelijke hoogte, de prooi van het vernielende vuur. De ongelukkige, maar ook ligtzinnige olivari stortte neder op omtrent eene Fransche mijl afstands van de plaats waar hij was opgegaan.

VIII.

De Graaf zambeccari, een Edelman van Bologna, boezemvriend van den vermaarden von kotzebue, en een der beroemdste luchtreizigers, verloor insgelijks het leven door het vuur; doch zijn ramp was een gevolg van toevallige gebeurtenissen. Zijne eene reize had plaats te Londen, op den 23 Maart 1785, in gezelschap van den Admiraal Sir edward vernon. Tweemalen achtereenvolgens, in de jaren 1803 en 1804 waagde hij zich met zijn' luchtbol boven de Adriatische zee, daar vijf en zeven uren vertoevende; de eerste maal in gevaar van te bevriezen door de koude van het jaargetijde, waarin hij zijne proefneming deed, en de tweede maal in gevaar van te verbranden, door het in brand geraken van den bol, ten gevolge van eene geweldige verplaatsing van het vuur bij eene vergeefsche poging om neder te dalen.

Op den 21 September 1812 steeg hij te Bologna op met Signor bonaca. De reize was voorspoedig; maar bij het nederdalen haakte het grijpanker ongelukkig vast in de takken van een' boom, de schok deed het vuur uit het fornuis vallen, en een oogenblik daarna stond de geheele toestel in brand. Zambeccari viel op de plaats dood; doch bonaca, ofschoon deerlijk gekwetst, bragt er het leven af.

IX.

Nog heden wijst men te Parijs in den Faubourg Montmartre de stoep aan van het huis N^o. 16 in de Rue de Pro-

[p. 180]

vence, als de plaats waar Madame blanchard op den 7 Julij 1819 nederstortte, toen haar luchtbol in brand was geraakt. Zij had de dwaasheid gehad aan te kondigen, dat op zekere hoogte een kunstvuurwerk zou worden afgestoken als eene bijdrage tot de nachtelijke vermakelijkheden in de tuinen van Tivoli. Toen zij de bepaalde hoogte had bereikt, zag men inderdaad het vuurwerk, maar op hetzelfde oogenblik ook den brandenden bol; waarschijnlijk waren ettelijke vonken voldoende geweest om hem in vlam te zetten.

X.

Als een slagtoffer van verregaande vermetelheid viel de Fransche luchtreiziger m. mosment, die gewoon was op te stijgen niet in een schuitje, maar staande op een plat vlak, zonder borstwering. Zoo steeg hij voor het laatst te Rijssel op, den 7 April 1806. Tien minuten na zijne afreize zag men eene parachute dalen, en onmidellijk daarop een ander niet te onderscheiden voorwerp. De vrees, dat hij-zelf was nedergestort, bleek eerlang gegrond te zijn, toen men zijn overschot vond in een der grachten van de stads wallen, bijkans begraven in het zand. Men onderstelt, dat de slingering van den bol, bij het afwerpen der parachute, hem uit zijn evenwigt zal hebben gebragt, en dat het gemis der borstwering hem niet toeliet zich te herstellen.

Eene verzameling van ongelukken, als deze, is niet geschikt om van de luchtvaart groote verwachtingen te doen koesteren; doch wij mogen ook niet verzwijgen, dat zij, even als op de spoorwegen, zeldzaam voorkomende uitzonderingen zijn. Volgens het uitvoerige Engelsche werk, waaraan wij de bovenstaande gevallen ten deele ontleenen, waren er, toen het ettelijke jaren geleden verscheen, nog maar tien zulke ongelukken gebeurd. Daarentegen bedroeg het getal der luchtreizigers reeds 496, en waren meer dan 1000 reizen volbragt, van welke er 558 gedaan waren door leden van de familie green. Onder dit laatste getal waren 270 reizen begrepen, in welke de Heer charles green was opgestegen. Het aantal van rampspoedige uitkomsten is dus betrekkelijk zéér gering, en wordt nog minder wanneer men in aanmerking neemt, dat slechts drie of vier derzelve niet aan de gevaarlijke of gebrekkige inrigting van den bol, of aan de onvoorzigtigheid of roekeloosheid van den reiziger, maar aan toevalligheden van de vaart-zelve waren toe te schrijven.