Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Dissertatio Theologica, Pauli anthropologiam exhibens, quam publico omnium examini submittit D.H.H. Tijssen, Leovardia-Frisius S.S. Ministerii Candidatus. Groningae, apud J.B. Wolters, Bibliopilam. 1847.

Dit Akademisch proefschrift behandelt een onderwerp van het uiterst gewigt: de Paulinische Anthropologie. Ieder zal

[p. 702]

het den jongeling gaarne toegeven, dat hij tegen de taak opzag, doch gelezen hebbende hoe hij die aangevat en volbragt heeft, prijzen wij zeer in hem, dat hij voor de bezwaren niet terugdeinsde. Hij drukt zich hierover even openhartig als bescheiden in de voorrede uit.

De Dissertatie bevat, in drie deelen, tien hoofdstukken, voorafgegaan door een voorbereidend onderzoek, waarin hij den aard en het wezen der Anthropologie opgeeft, en kortelijk aanduidt, wat wij onder die van paulus te verstaan hebben. Vervolgens geleidt hij ons naar de bronnen, waaruit de Paulinische menschkunde is opgeweld, en wijst daarbij, met een kritischen blik, op zijne brieven en op den strijd over hunne echtheid. Evenzoo maakt hij opmerkzaam op hetgeen van hem in de Handelingen der Apostelen is bewaard geworden.

Vervolgens bepaalt hij den aard der Paulinische Anthropologie, uit eene breedvoerige vergelijking van des Apostels gezegden en redevoeringen, in de Handelingen der Apostelen, met de hoofdgedachten in zijne brieven uitgedrukt. Deze vergelijking brengt hem tot het besluit, dat de Anthropologie van paulus volstrekt godsdienstig is.

Dit hebbende vastgesteld, handelt hij eerst over des menschen natuur, om aan te toonen, welke verwantschap er tusschen den mensch en God besta, en dat uit die verwantschap inderdaad eene vereeniging kan geboren worden. Vervolgens vorscht hij de reden na, waarom deze vereeniging geen betere vorderingen heeft gemaakt, en handelt daarop over den mensch in zonde. Eindelijk doet hij zien, waardoor, onder het Godsbestuur, de zonde wordt verwijderd, en hoe de mensch, door de innige betrekking tot God, die hieruit ontstaat, tot zijne hoogste volmaking wordt opgevoerd. Aldus wordt in deze Afdeeling de volmaakte vereeniging van den mensch met christus en door dezen met God behandeld. De bronnen, die de Apostel, naar de voorstelling van tijssen, gebruikte, zijn: 1^o. het Oude Verbond, als bijzondere openbaring van God; 2^o. waarneming der menschelijke natuur; 3^o. waarneming der geschiedenis van het menschelijk geslacht; 4^o. de openbaring in christus gegeven, en 5^o. zijne eigen ervaring.

In het eerste Hoofdstuk komt de veel besproken Trichotomie, de verdeeling van den mensch in ligchaam, ziel en geest, ter sprake; bij den Apostel geen verdeeling, maar eene be-

[p. 703]

schouwing der verschillende zijden van den mensch; terwijl hij een onderscheid maakt tusschen ligchaam en vleesch. Tijssen spreidt daarbij groote naauwkeurigheid, een diep inzigt en juisten uitlegkundigen takt ten toon; waarvan ook het tweede Hoofdstuk vereerende proeven geeft, alwaar de Schrijver des menschen bijzondere vermogens en zijne aandoeningen van het vleesch, en dier verband en vereeniging in een helder licht plaatst.

In het derde Hoofdstuk verklaart hij, hoe de mensch, zoo heerlijk van aanleg en vermogens, kan ontwikkeld worden, en doet dit uitkomen in de hulp der openbaring, en van de natuur der dingen, zoo als paulus daarvan in zijn schrijven vooral aan de Romeinen gewaagt. Met zegevierende kracht beweert hij tegen schekkenburger, dat de Apostel niet bij philo ter schole is geweest, maar zijne begrippen uit het Oude Verbond geput heeft.

In het Tweede Deel behandelt de Schrijver de zonde. Waarom de mensch zondigen kan, laat hij paulus verklaren uit de vrije ontwikkeling van den mensch, die het vermogen bezit te kiezen tusschen goed en kwaad. De prikkel tot zonde vindt hij op het Paulinische standpunt in het vleesch, in zedelijken zin genomen. Haar oorsprong wordt van de eerste overtreding afgeleid.

In het vijfde, zesde en zevende Hoofdstuk ontwikkelt tijssen den aard der zonde; haren invloed op des menschen natuur, vermogens en lot; hoe de mensch ervaren kan, van God te zijn afgeweken; hoe God zijne gezindheid openbaart, en hoe het menschelijk geslacht voor de verschijning van den christus werd voorbereid.

Het Derde Deel handelt over den mensch vereenigd met christus. - In het achtste Hoofdstuk wordt aangewezen, welke plaats christus in het menschelijk geslacht bekleedt; terwijl in het negende ontwikkeld wordt, hoe God door christus de verlossing van de zonde verleent, en hoe de mensch zich die verlossing kan toeëigenen, en aldus aan de menschelijke natuur en aanleg beantwoorden. Eindelijk betoogt de Schrijver den voortgang der menschelijke natuur, door christus bewerkt, met de vordering van ons geslacht, door de ontwikkeling van het geestelijk leven.

Wij hebben den inhoud van dit Akademisch proefschrift vlugtiglijk opgegeven. Aan Godgeleerde tijdschriften blijve het overgelaten de wetenschappelijke waarde er van te toetsen.

[p. 704]

Wij voor ons wenschen den jeugdigen Godgeleerde geluk, die zijne loopbaan heeft geopend, en wel niet sluiten zal, met dezen veel omvattenden, wèl doorwrochten arbeid, die allerwegen blijken geeft van noeste vlijt, diepe studie, helder inzigt en een gezond oordeel. Het werk had wel met een register van opgehelderde en verklaarde plaatsen verrijkt mogen worden. De Schrijver heeft doen zien, hoe loffelijk hij zijn tijd aan de Hooge School heeft doorgebragt. Aldus onderscheide zich ook zijn dienstwerk in de Gemeente des Heeren; dan zal hij niet te vergeefs staan op den post, dien de hemelsche Zender hem heeft aangewezen, en verder aanwijzen zal.