Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

De volksopvoeding, beschouwd als grondslag van Nederlands

[p. 629]

toekomstige Staatsregeling, door C.L. van Woelderen. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1848. In gr. 8vo. XII en 131 bl. f 1-25.
De volksopvoeding en armverzorging, beschouwd als het zekere redmiddel in den finantiëlen toestand des Vaderlands, door C.L. van Woelderen. Te Arnhem. bij Is. An. Nijhoff. 1849. In gr. 8vo. IV en 74 bl. f : - 90.

De gunstige wijze, waarop het hier eerst aangekondigd werkje door velen beoordeeld is geworden, heeft den Schrijver daarvan tot de uitgaaf van het tweede, hierboven mede vermelde opstel doen besluiten.

Hoewel wij ons met veel van hetgene in des Schrijvers eerste werkje voorkomt op verre na niet kunnen vereenigen, en schoon in elk geval veel, hetwelk aldaar nog als punt van discussie voorkwam, nu de wijzigingen in de Grondwet reeds lang zijn aangenomen, geen punt van overweging meer uitmaakt; meenden wij echter den koopers van het tweede werkje ook de aanschaffing van het eerste te mogen aanraden: vooreerst, omdat het met het tweede in zeker verband staat, en men alzoo de denkwijs van den Schrijver des te beter leert kennen, maar ook ten tweede, omdat veel van het daarin aangevoerde van blijvende waarde is, al ware het slechts als opgaaf van eenige punten van onderzoek; want zie hier het door den Schrijver-zelven opgegeven besluit:

Dat onze Wetgeving op het onderwijs herziening noodig heeft: 1^o. voor den bloei en den opbouw zoo van het lager, als van het middelbaar onderwijs; 2^o. omdat de beginsels, waarop zij berust, gedeeltelijk geene goede paedagogische zijn, gedeeltelijk niet, gedeeltelijk flaauw en gebrekkig worden uitgevoerd; 3^o. omdat zij niet in overeenstemming is met de Grondwet [hetgeen ook thans, schoon veelal in andere opzigten, nog waarheid is]; en 4^o. omdat zij ontevredenheid wekt en sommige ingezetenen in hunne dierbaarste belangen krenkt, hetgeen, zonder den bloei van het onderwijs te belemmeren, kan vermeden worden.

Aan dit vorige boekske schakelt zich nu het latere over de volksopvoeding en armverzorging. Hetgeen wij het meeste in dit werkje betreuren, is het gemis aan plan, of althans de opgave van het plan, hetwelk de Schrijver zich heeft voorgesteld. Bl. 1-43 zouden moeten behelzen de gedachten over

[p. 630]

de volksopvoeding; maar eigenlijk behelzen zij beschouwingen van staathuishoudkunde en van wijziging of geheele verandering van belastingstelsel. Zij wijzen op de beide stelsels, het ééne van bezuiniging door de uitgaven tot de inkomsten te bekrimpen; het andere door vereenvoudiging van het staatsbeheer en verklaart zich voor het tweede. Mogelijk zou het beter zijn, de beide stelsels zamen te smelten: het staatsbeheer te vereenvoudigen en voorts zoo veel mogelijk te bezuinigen, tot de uitgaven en inkomsten in behoorlijk evenwigt geraakten; hetgeen niet zou beletten, ook naar vermeerdering van inkomsten tot het doen van nuttige uitgaven te streven. Bl. 43-74 bevatten gedachten over de Armenwet, waarbij tevens op kolonisatie ook in de Overzeesche Bezittingen wordt aangedrongen, en over 't geheel ten doel wordt gesteld, de armoede veeleer voor te komen door begunstiging van den arbeid, ontheven aan alle belemmering, door de tegenwoordige wetten veroorzaakt, dan wel het door den Schrijver te regt zoo veel mogelijk geschuwde bedeelen van ledigloopenden in de hand te werken.

Veel, zeer veel goeds komt hier telkens voor; veel echter, hetwelk in de uitvoering aan groote, dikwerf onoverkomelijke bezwaren zal onderhevig zijn. Dit echter schrikke niemand af! Alles wordt ter toetsing gegeven en kan nader worden onderzocht: b.v. het stelsel van geldleening à 3 procent, door uitreiking van muntbiljetten, tegen die rente, aan ieder die geld noodig heeft, opgebouwde of ongebouwde eigendommen, doch tot geen hooger beloop, dan van twaalfmaal het bedrag van het zuiver kadastraal inkomen, bl. 38 en 39; welk credietstelsel de Schrijver ook op Indië, bl. 39 en 40, wil toepassen. - Maar wáárom toch geene betere verdeeling der te behandelen stof? Wie zou de ontwikkeling van zulk een credietstelsel zoeken in het hoofdstuk over de volksopvoeding, waar het nu te vinden is? Waarom heeft de Schrijver zijn opstel niet genoemd: Beschouwingen van staathuishoudkunde, in verband met volksopvoeding en armverzorging, tot aanwijzing der redmiddelen uit de finantiéle bezwaren des vaderlands? En waarom zoo veel onder twee hoofden begrepen, waar het moeijelijk onder te brengen is? Thans staat alles zoo zonderling onder en door elkander, dat het de bestrijding, even gelijk de verdediging, zoo wel van het geheel als van de bijzondere punten, tot eene hoogst moeijelijke bezigheid

[p. 631]

maakt en den Schrijver, vreezen wij, in vele opzigten zal tegenwerken in 't bereiken van zijn oogmerk.

Middelburg, Augustus 1849.
Mr. a.f. sifflé.