Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

W.L. de Sturler, Ridder der Milit. Willemsorde en Oud-Majoor van het Indische Leger. Beschouwingen over onze Nederlandsche Oost-Indische Bezittingen, uitgegeven gedurende de jaren 1847, 1848 en 1849. Te Groningen, bij J. Oomkens, J. zoon. 1849. In gr. 8vo. 212 bl. f 2-25.

Die ‘Beschouwingen’ bestaan uit onderscheidene stukken, zoo als de titel-zelf aanduidt. Ze zijn:

I. Redevoering over de Natuurlijke voordeelen van bodem en luchtstreek op Java, in betrekking tot den maatschappelijken toestand der bevolking van dat eiland, uitgesproken te Groningen den 24 Maart 1847.

II. Vlugtige aanteekeningen op de Beschouwingen over Nederlandsch-Indië, door den Generaal Majoor Baron nahuys van burgst.

III. Korte Beschouwing van eenige der voornaamste natuurlijke voortbrengselen van den Indischen bodem, met het oog op de plaatselijke nijverheid en de denkbeelden van Kolonisatie op Java, uitgesproken te Groningen den 24 November 1847.

IV. Voorlezing over den innerlijken rijkdom onzer Oost-Indische Bezittingen, in verband met den oorsprong en den aard der zedelijke en maatschappelijke gesteldheid der bevolking van die gewesten, gehouden te Onderdendam, den 5 Februarij en den 16 April 1848.

[p. 626]

Uit de titels I. III en IV zien wij, dat de Majoor de sturler zich beijvert om zijne landgenooten bekend te maken met den overgrooten rijkdom van den bodem, in het algemeen van de Nederlandsche Bezittingen in Indië, maar meer bijzonder van Java. Hoe veel is er dat tot heden nog ongebruikt ligt, of waarvan niet dát gebruik wordt gemaakt, waarvoor het vatbaar is! Eene goudmijn ligt voor den Nederlander ter ontginning daar, in de voortbrengselen van den grond op Java, Sumatra, Borneo enz. meer rijk en winstgevend dan de eigenlijke goudmijnen, welke Sumatra, Borneo en Celebes den nijversten en kundigsten mijnwerker kunnen aanbieden. Voor hen, die met Java en de andere eilanden van den Indischen Archipel niet, of slechts oppervlakkig bekend zijn, is het om verbazing te wekken, wanneer zij gewezen worden op zoo menige voortbrengselen, waarvan, door onkunde, onverschilligheid of traagheid, voor nijverheid en handel niet die voordeelen getrokken worden, welke, bij meerdere kennis en werkzaamheid, de welvaart van den Javaan, zoo wel als van den Nederlander, moeten vermeerderen.

Geen systematisch geordend, of streng wetenschappelijk werk wordt den lezer aangeboden, en dewijl de Redevoering, de Korte Beschouwing en de Voorlezing om dezelfde spil draaijen: ‘de natuurlijke voortbrengselen van den Indischen bodem,’ zoo valt de Heer de sturler wel eens in herhaling; doch het geschiedt altijd met zoodanige wendingen, dat het voorwerp ons onder een ander gezigtspunt wordt voorgesteld. Allen, die in den bloei van Nederland belang stellen, is de lezing en behartiging der ‘Beschouwingen’ aan te bevelen. Uitgestrekt is het veld, dat zich in de eilanden ten zuidoosten van Azia voor onze werkzaamheid in landbouw, mijnbewerking, visscherij enz. opent, en dat ons door den Schrijver, in bondige en nadrukvolle taal, wordt aangewezen.

Zij, die er een genoegen in scheppen, om de handelwijze der Nederlanders jegens de inlanders in onze Oost-Indische Bezittingen af te keuren en die der Engelschen daarentegen verheffen, zullen wèldoen de volgende tegenstelling in de Redevoering te lezen, ingeval zij voor overtuiging vatbaar mogen zijn. (Bl. 20): ‘Het laat zich gereedelijk verklaren, dat, bij eene redelijke vrijheid (op Java), uit de zucht naar meerder genot eene algemeene bedrijvigheid is ontstaan,

[p. 627]

die den grondslag der volkswelvaart uitmaakt. Uit de zigtbare tevredenheid, die allerwege op Java heerscht, mogen wij trouwens veilig besluiten, dat de meening van kunstmatigen bloei, en van dwang, in den waren zin des woords, van allen grond ontbloot, en even ongerijmd is als het betoog, dat wij bereids alle hulpmiddelen hebben uitgeput, waarover wij konden beschikken.’ - Van de Engelsche Koloniën heet het (bl. 18): ‘Met een blik te werpen op de onmetelijke bezittingen in Hindostan, verkrijgen wij de overtuiging dat, bij het verdringen der wereldberoemde nijverheid aldaar, slechts het eigenbelang geraadpleegd is; eene nijverheid, die, nog tot de helft der voorgaande eeuw, bijna geheel Europa van lijnwaden voorzag en thans als verdwenen mag worden aangemerkt. Van lieverlede hebben de inboorlingen, dier weleer bloeijende gewesten, alle welvaart zien verdwijnen met den glans, waarmede de weelderige pracht der magtige inlandsche Vorsten hen vroeger bestraalde, door aan dezen gewelddadig, en meestal trouwloos, alle bezittingen te ontrooven, zonder daarvoor andere vergoeding te schenken, om de smart over het verledene te lenigen, dan een honend schijngezag, dat zij verfoeijen. In dat volkrijk gebied immers zien wij millioenen menschen, die, onder drukkende belastingen, op de eerste levensbehoeften gelegd, bij den vaak zwaren arbeid, in eene schadelijke luchtstreek, in armoede zuchten, en den luister van voormalige grootheid beweenen. In sommige streken is zelfs een nijpend gebrek meermalen de oorzaak der gruwelijkste tooneelen van plundering en moord, en dat ouders, de stem der natuur versmorende, zich van hun kroost ontdoen, om, in ruil daarvoor, het karig voedsel te erlangen voor een gezin, dat zich op die wijze van bezwaren ontlast.’

Het IIde stuk of de ‘Vlugtige Aanteekeningen’ heeft eigenlijk betrekking op de ‘Beschouwingen over Nederlandsch-Indië’ door den Baron nahuys van burgst geschreven en in Maart 1847 in druk verschenen, wel niet in den handel of algemeen verkrijgbaar, maar om te ‘strekken ter kennisneming van Zijne Majesteit den Koning, van Hoogstdeszelfs Ministers en Staatsraden, en van eenige weinige der vrienden en bekenden’ van den Heer nahuys. - Het schijnt, dat de Heer nahuys er gevoelig over is geweest, dat zijne ‘Beschouwingen het onderwerp zijn geworden van de openlijke kritiek van een oud-Indisch-militair-ambtenaar,’ met welk

[p. 628]

gezegde de ‘Vlugtige aanteekeningen’ van den Majoor de sturler worden bedoeld. Wij verbeelden ons, dat de Generaal daarin ongelijk heeft gehad, omdat zijne ‘Beschouwingen’ gedrukt en zoodanig verspreid zijnde geworden, eene vrij algemeene publiciteit hadden verkregen, zoodat ook andere zaakkundigen daaruit aanleiding konden nemen om hetzelfde onderwerp te behandelen. Het voorname doel dier ‘Beschouwingen’ was ‘de verkoop van gronden op Java aan particulieren’ aan te bevelen, een onderwerp dat, door den Heer sloet tot oldhuys twee jaren later mede zijnde behandeld en aangeprezen, diens naam populair heeft gemaakt. Even als de denkbeelden van den Heer sloet vele pennen vóór en tegen hebben in beweging gebragt, is het niet te verwonderen, dat het gevoelen van den Heer nahuys tot wederspraak heeft uitgelokt een verdienstelijk officier, wiens werkzame pen onze kennis van Indië met meer dan een stuk bereids had, en ook sedert heeft verrijkt.

De ‘verkoop van gronden op Java aan particulieren’ wordt in de ‘vlugtige aanteekeningen’ op bl. 13 aangevangen. Wij zullen ons daarmede niet inlaten, maar verwijzen den lezer tot eene aandachtige lezing dier aanteekeningen, in verband met de ‘Beschouwingen’ van den Generaal Majoor Baron nahuys van burgst, zoo als die zijn uitgegeven in den beginne van het jaar 1848 ‘gevolgd door eene nadere toelichting,’ alwaar de bedenkingen van den Heer de sturler, op bl. 167, in behandeling worden genomen.

De hooge belangrijkheid der ‘Beschouwingen’ van den Majoor l.w. de sturler verzekeren aan dezelve ongetwijfeld eene gezette lezing en overweging, niet enkel bij hen, die over onze Indische Bezittingen door woord of daad hebben te beslissen, maar ook bij hen die, door uitbreiding van nijverheid en handel, hun eigen welvaart en tevens de welvaart van het gemeenschappelijk Vaderland wenschen te bevorderen. Eene Voorrede of Inleiding van den Schrijver, met eene inhoudsopgave, alsmede eene doorloopende paginering zijn zaken, die ons bij deze uitgave wèl wenschelijk waren voorgekomen.

L.