Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 607]

Formulierboek voor de Eeredienst der Hervormden. Eene handleiding tot het doelmatig openbaar gebruik van den Heidelbergschen Catechismus en de liturgie der Hervormde Kerk, door een harer Leeraren. Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. 1849. In gr. 8vo. 112 bl. f : - 90.

Het heeft ons moeite gekost, om tot een bepaald en regtvaardig oordeel over dit Formulierboek te geraken. Waartoe, vroegen wij bij de ontvangst, eene nieuwe uitgave van de liturgische schriften, in de Hervormde kerk in gebruik, en van den Heidelbergschen Catechismus, waarover nog bij voortduring gepredikt wordt? Elk bezit ze achter zijnen Kerkbijbel, en geen Predikant, of hij vindt ze voor zich gereed liggen op den predikstoel. Eene geleerde uitgave der formulieren in hunnen oorspronkelijken vorm moge groote nuttigheid en waarde hebben, en daaraan ontbreekt het dan ook wel niet; maar waartoe een bloote afdruk zonder meer? Wij vonden ons echter bij de inzage genoodzaakt tot eene wijziging dier vraag; want er wordt hier toch iets anders en meer gegeven dan een bloote afdruk. Den Catechismus vinden wij geheel onveranderd terug, behoudens de tegenwoordige spelling, die er in gevolgd is, en enkele woordvormen, die verouderd waren. De bovenstaande vraag blijft dus in zoo verre gelden, en wij verklaren, niet te begrijpen, waartoe zulk eene nieuwe uitgave van den Catechismus dienen moet, daar er toch wel in onze dagen geen predikant gevonden wordt, of hij zet voor lijf: ligchaam, en voor creatuur: schepsel, en voor conscientie: geweten in de plaats. - Maar de formulieren, bij de openbare godsdienst gebruikelijk, komen hier zoo wel in den oorspronkelijken, als in een veel verbeterden vorm voor, waarin zij meer bruikbaar zijn voor onze dagen. Dat zij, onveranderd, volkomen ongeschikt zijn voor het gebruik, wordt algemeen toegestemd en behoeft geen betoog. Het is nu slechts de vraag, of de hier aangebragte veranderingen waarlijk zoodanige verbeteringen hebben daargesteld, dat daardoor deze nieuwe uitgave geregtvaardigd wordt. En op die vraag aarzelen wij toestemmend te antwoorden. Bijkans geene veranderingen vinden wij hier, dan die algemeen in zwang gekomen zijn en waaraan de gemeenten zijn gewoon geworden. En wat dunkt u, is het nu be-

[p. 608]

hoefte voor de leeraren der Hervormde Kerk, op den trap van ontwikkeling, waarop zij staan, om daaromtrent nog te worden voorgelicht? - Voor hen mag de uitgave tamelijk overbodig geacht worden, en voor de leden der gemeente is zij nutteloos. Hier komt bij, dat er hier en daar nog een weinig meer moest veranderd zijn, om den vorm in overeenstemming te brengen met het verlangen en de gewoonte der meerderheid. Terwijl b.v. het slot van het gebed, bij den kinderdoop, wijselijk is weggelaten, is de even betwistbare uitdrukking: dezen eenigen God, Vader, Zoon en Heiligen Geest, die in het formulier voorafgaat, blijven staan. Zoo vinden wij hier ook behouden, dat de doop in de plaats der besnijdenis gekomen is, en dat men daarom de jonge kinderen, als erfgenamen van Gods rijk en van zijn Verbond, doopen zal of moet. Wie durft dit nazeggen, of hij moet den kinderdoop niet slechts voor geoorloofd houden, maar volstrekt verpligtend achten. Voor zaad zouden wij, in de toespraak aan de ouders en doopgetuigen, het meer voegzame kroost verkiezen. De vragen, die aan bejaarden bij hunnen doop gedaan worden, moeten, onzes inziens, meer van alle dogmatische uitdrukkingen gereinigd worden, dan hier geschied is. Het Avondmaals-formulier, zoo als het hier voorkomt, laat ook nog veel te wenschen overig. Dat ons al onze zonden, alleen ter wille van het lijden en sterven van jezus christus, vergeven zijn, en dat zijne volkomene geregtigheid ons als onze eigene toegerekend en geschonken wordt: waar staat iets dergelijks in het Evangelie? Dat men zich een oordeel eet en drinkt, onvoorbereid toetredende tot den gewijden disch: vloeit deze meening niet voort uit eene verkeerde opvatting van 1 Cor. XI? Dat jezus den toorn Gods tegen de zonde, van den beginne zijner menschwording tot het einde van zijn leven op aarde, voor ons gedragen heeft; hoe vatbaar is deze uitdrukking, ofschoon door het bijgevoegde tegen de zonde een weinig gerectifiëerd, voor schadelijk misverstand? En dan die vernuftspelingen, die daarop onmiddellijk volgen, bij de vermelding van de lijdensbijzonderheden, en wat ik meer zou kunnen noemen: is het wenschelijk, dat dit een en ander in dien vorm bewaard blijve voor een volgend geslacht? Aan de formulieren tot bevestiging van de predikanten, ouderlingen en diakenen, zoo als zij hier voorkomen, komt de lof der gepastheid toe, ofschoon de veranderingen, daarin gebragt, niet

[p. 609]

nieuw zijn. En het trouwformulier, wij blijven aan het zoogenaamde Groningsche, dat veel gebruikt wordt, ofschoon wij het niet onverbeterlijk achten, de voorkeur geven boven de redactie van het oude, die hier wordt voorgesteld. In één woord, wij hadden meerdere verbeteringen, des noods hier en daar eenige vernieuwing van den vorm, gewenscht, zonder daarom nog de ontijdige afschaffing of geheele vernieuwing der oude liturgie te verlangen. Met de beschouwingswijze van den Schrijver, in zijne wèlgeschrevene voorrede, zijn wij het geheel eens, al zouden wij een weinig verder willen gaan, dan hij gegaan is. Maar al ware ook de uitgave geheel in overeenstemming met onzen wensch, toch zouden wij haar te onbeduidend en overbodig achten, om haar aan onze Medebroeders te durven aanprijzen. Hoe wenschelijk ook de eenparigheid in dit opzigt zijn moge, zij is niet te verkrijgen dan door meerdere eenparigheid van denkwijze, dan er, helaas! in onze dagen gevonden wordt. Elk zal zijn eigen weg blijven gaan, en elk zie toe, welk een weg hij kieze!

En wilt gij nu weten, wie de ongenoemde Schrijver van dit Formulierboek is; wij kunnen het u niet zeggen en zouden ook het zegel der geheimhouding, waaronder hij schuilt, niet mogen verbreken, al konden wij. Maar, bij de lezing van het Voorberigt, kwam het ons voor, alsof de bekwame man onwillekeurig zich-zelven verried. En dan houde hij, die bij van nooten te Schoonhoven meer dan één voortreffelijk geschrift in het licht gezonden heeft, het ons ten goede, dat wij van hem iets beters verwacht hadden, dan hier geleverd is. Sapienti sat!