Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Oud en Nieuw. Nasporingen en Opmerkingen ter zake van de Heemraadschappen, en wat daartoe betrekking heeft, door A. Elink Sterk, jr. Te Utrecht, bij C. van der Post, Jr. 1849. In gr. 8vo. 128 bl. f 1-40.

Onder het motto: ‘het onderwerp trekt mij. Het is moeijelijk, maar de moeite waard’ worden in dezen bundel vereenigd aangeboden een aantal stukken, door den Schrijver ten papiere gebragt voor, en geplaatst in de ‘Politieke Bijdragen’ van 1847 en 1848. De nasporingen en opmerkingen, die er in vervat zijn, getuigen van des Schrijvers grondige bekendheid met de behandelde onderwerpen, en komen Ref. allerbelangrijkst voor. Hij wenscht ze daarom ter kennisse te zien geraken van elken landeigenaar, die betreurt, dat bij zoo vele wisseling van tijden en zaken, bij zoo veel vooruitgang en verbetering van begrippen, bij zoo veel wijziging in de stelsels van bestuur en beheer, de wetgeving op het Dijk- en Polderbestuur in zijne gemeente, of in zijnen polder, nog

[p. 569]

altijd op de afgesleten leest van vroegere eeuwen geschoeid blijft, en dat hij zijne aangelegenheden als grondeigenaar nog steeds en bij voortduring ziet bestuurd naar middeleeuwsche reglementen, die niet meer zijn in harmonie met de bestaande algemeene verordeningen, noch in verhouding tot de billijke wenschen der ingelanden. Als ieder landeigenaar ze kende en ter harte nam, zou hij voorzeker meer en meer doordrongen worden van de noodzakelijkheid, om, ook in den zijnen, het voorbeeld te volgen der ingelanden van Noord-Braband, en de nieuwe orde van zaken in het beheeren van de dijken en polders te doen ontstaan, die in dat gewest door zoo velen is toegejuicht; namelijk: de émancipatie van den landbezitter; dat is: het regt, hetwelk hem aldaar is toegekend, om, behoudens de grondwettige oppermagt van het Hooge Bestuur, en het toezigt van beambten van den Waterstaat, gezag te voeren over zijn eigen grond, over zijn eigen bezitting, over iets, dat alléén hem, en geen ander toebehoort. Dat regt werd door den Koning gehuldigd, toen Z.M. daaraan, bij besluit van den 19 Maart 1846, N^o. 67, zijn zegel hechtte, en besliste, dat, waar de benoeming volgens besluit van 29 Maart 1822, Staatsblad N^o. 7, geïnterpreteerd bij dat van den 7 September deszelfden jaars, Staatsblad N^o. 42, aan Hoogstdezelve is voorbehouden, de landeigenaar zelf het Bestuur van zijn land zal voordragen; met volle regt, te gelijk, om elders de benoeming van hetzelve regtstreeks te doen; de aftreding van het personeel van dat bestuur periodiek te maken; hun defroyement te bepalen, naar gelang van de werkzaamheden, die er aan verbonden zijn; en te behouden of af te schaffen de bij de Dijk- en Polderbesturen, ten koste van den eigenaar, gehoudene maaltijden en gemaakte verteringen; waarvan alkemade in de ‘Nederlandsche dischplegtigheden,’ kapittel XV gewaagt, en die door Mr. simon van leeuwen, in zijn ‘Batavia illustrata,’ D. I, Hoofdstuk 7, nog nader zijn beschreven. - Ziedaar de milde beginselen door den landeigenaar in Noord-Braband verkregen, en die ook aan anderen niet zullen onthouden worden, wanneer zij, langs den weg, die daartoe leiden kan, trachten het billijk regt te verkrijgen, dat aan die provincie zoo ruimschoots is toegekend. Verbetering en hervorming moet daartoe de leuze zijn van den landbezitter, die den wensch koestert alle onzekerheid bij de Heemraadschappen en Polderbesturen, even als in dat gewest, te zien weggenomen, en

[p. 570]

daartoe beveelt Ref. vooral de lezing aan van het 11de Stuk van dit ‘Oud en Nieuw: - ‘Verdere voorslagen ter verbetering; (spaarzaamheid).’ - Tot een ernstig nadenken wordt de landeigenaar gebragt, waar de Schrijver zegt: ‘Het gemis van een zuinig beheer is een vrij algemeen gebrek, waardoor de ingelanden direct, en de Staat indirect, groot nadeel lijden. Van welke zijde men ook de herziening der Reglementen aanvatte, zal ook daarin zeker verbetering moeten komen, zoo slechts bij eene herziening niet geduld worde, dat bijzondere bestuurders hun gezag en hun belang op den voorgrond stellen, en men steeds bedenke, dat het de ingelanden zijn, welke de associatiën vormen; wier belang dus, nevens de algemeene belangen van den Staat, steeds het zwaarste moet wegen.’

Eene aanhaling uit ‘de Kadastrale inkomsten in Zuid-Holland’ door den Heer van hoorn van burgh in 1833 te 's Hage uitgegeven, zegt: ‘de inzage der rekeningen van verschillende polders heeft vele verkwistingen doen kennen, en het is alzoo eene wenschelijke zaak, dat het verkeerde in dezen worde geweerd, enz.’ - ‘Er zijn polders, die met eenvoudig en doelmatig bestuur, geene lasten behoefden te betalen, alzoo de noodzakelijkste uitgaven uit eigen middelen kunnen gevonden worden, en welke echter thans geene onaanzienlijke bijdrage moeten leveren, hetgeen derhalve overdaad mag genoemd worden.’

Verder zegt de Schrijver, dat hem uit eene in 1841 aan dat onderwerp gewijde beschouwing is gebleken, dat de vaste tractementen van het personeel van het Hoogheemraadschap van Rhijnland, met inbegrip der presentie-gelden, zijn gebragt op f 40,000 -, hetgeen medewerkte om hem te overtuigen, dat de gegeven wenken van spaarzaamheid toen nog niet hadden gebaat.

Overal wordt door den Schrijver, onder die rubriek, op besparing gewezen; de wenschelijkheid aangetoond van eene algemeene herziening der bij de Heemraadschappen, vooral in Zuid-Holland bestaande gebruiken, en tevens aangedrongen, om toch, bij de nieuwe Reglementen, aan levenslange benoemingen voor Dijk- of Polderbestuur een einde te maken.

De Schrijver deelt alzoo geheel en al de zienswijze van hen, die, met een zoo goed gevolg, de émancipatie van den landeigenaar in Noord-Braband hebben bewerkt. Daar

[p. 571]

toch heeft een zuinig beheer, eene te kostbare administratie, en te hoog bezoldigd personeel vervangen; misbruik van magt en gezag kan daar niet meer worden gemaakt; achterlijkheid in de jaarlijksche verantwoording van Dijk- en Polderlasten is er niet meer mogelijk; levenslange verkiezingen of voordragten tot leden van bestuur, door het bestuur-zelf, en daaraan verbonden voorstand van familiebelangen, en benoeming van onbevoegde of ongeschikte personen, zijn daar voor mildere beginselen ter zijde gesteld.

Wanneer nu gedijkslaagden en ingelanden van die landstreken, welke ten aanzien van haar Dijk- en Polderbestuur nog op den ouden voet voortgaan, ernstig bedacht zijn, om ook in den hunne, met het oog op art. 192 der Grondwet, een zuinig en meer doelmatig beheer daargesteld te zien; dat zij dan de zoo belangrijke nasporingen en opmerkingen van den Schrijver lezen! Die lezing zal hen tevens, beter dan in dit vlugtig artikel geschieden kan, doen opmerken, hoe de Schrijver diep in de geschiedenis dier oude inrigtingen is doorgedrongen, en de wijzigingen heeft nagespoord, die zij, naar mate de behoeften der tijden dit medebragten, of plaatselijke omstandigheden zulks vorderden, hebben ondergaan, om belanghebbenden met heur oorsprong, voortgang, en tegenwoordigen toestand bekend te maken, en door dat algemeen overzigt te toonen, dat er bij meerdere openbaarheid, regelmatigheid, vereenvoudiging, en bezuiniging, regtstreeks gewigtige verbeteringen in het beheer der Heemraadschappen zijn aan te brengen; - om te doen zien, dat de Dijk- en Polderbesturen bijkans uitsluitend in het belang der landeigenaren bestaan, van dezen alleen hun aanzijn ontleenen; en - om het gewigt van eene algemeene herziening der Dijk- en Polderreglementen meer te doen uitkomen, en levendig te doen beseffen. Elk landeigenaar, die de groote behoefte aan eene herziening der wetgeving op het Dijk- en Polderbestuur, aan eene verbeterde inrigting der Water- en Heemraadschappen gevoelt, zal uit de in dit werk voorgedragen beschouwingen algemeene beginselen kunnen putten, om het voorgestelde doel te bereiken.

Ref. betuigt den zoo werkzamen als kundigen Schrijver zijnen dank, voor de medegedeelde, nu in één bundel verzamelde, nasporingen en opmerkingen, en hoopt, dat zij bevorderlijk mogen zijn aan de algemeene belangen der land-

[p. 572]

bezitters, en bijdragen zullen tot bereiking eenmaal van het groote doel: de émancipatie der landeigenaren in Nederland.

G.