Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

De geschiedenis der Grondwets-herziening in 1848. Met eene vergelijkende beschouwing der Grondwetten van 1815-1840-1848, door Mr. P.H. Engels, Advocaat. Te Rotterdam, bij H.A. Kramers. 1849. In gr. 8vo. IV en 128 bl. f 1-80.

De herziening der Nederlandsche Grondwet in 1848 is niet slechts eene gewigtige gebeurtenis ten opzigte van ons Vaderland, maar ook een belangrijk en opmerkelijk verschijnsel in de Europesche geschiedenis van het verloopen jaar; dat bijna in al de voornaamste Staten van ons werelddeel tooneelen vertoonde van verwarring en gewelddadige omverwerping, toen de Februarij-omwenteling in Frankrijk had plaats gehad. Men zag bijkans alom het Staatsgebouw geschokt en vaneen gereten en, zelfs de Maatschappelijke Instellingen met ondergang bedreigd; - terwijl tot nog toe de pogingen, die men heeft aangewend, om een beteren toestand, dan voor 1848, te vestigen, schier overal mislukt zijn. Wat moet men van de zoo hoog opgevijzelde Duitsche éénheid zeggen, wat van de onafhankelijkheid van Italië, wat van al de nieuwe Staatsregelingen, die men in Pruissen, Oostenrijk en Napels heeft willen vaststellen? dan dat ze òf nog niet tot stand zijn gekomen, òf de kiemen van spoedige ontbinding in zich bevatten, even als die, welke zich de Fransche Natie gegeven heeft. Niets blijvends - niets waaraan men zich met gerustheid houden kunne, ontmoet men er ergens.

In Nederland daarentegen zijn met bedaardheid en kalmte die wijzigingen aan de grondwettige Instellingen gegeven, welke de behoefte des tijds en vooruitgang van Staatkundige verlichting schenen te vorderen. Men volgde daartoe den veiligen weg van hervorming, door de Constitutie bepaald, en is tot eene uitslag gekomen, die waarborgen kan aanbieden voor het heil van den Staat, indien de grondbeginselen, welke zijn aangenomen, door goede organieke wetten behoorlijk in toepassing worden gebragt, en door de Regering en het Volk getrouwelijk nageleefd.

Mr. engels geeft ons in deze geschiedenis een naauwkeurig

[p. 566]

en onpartijdig verhaal van 't geen er bij de grondwetsherziening heeft plaats gehad; hij laat de gebeurtenissen-zelve spreken, en alleen gesteund door officiéle bescheiden, geeft hij er een echt diplomatisch verslag van, waardoor zijn geschrift eene historische waarde verkrijgt, die het buiten de rij dier staatkundige brochures plaatst, welke, alleen voor het oogenblik geschikt, spoedig vergeten worden.

Men vindt hier echter nog méér dan de titel belooft: namelijk zeer gegronde opmerkingen over Staatkundig idé, over den Maatschappelijken en Staatkundigen toestand van Nederland en der naburige Staten, zoo als Frankrijk, Duitschland; Engeland en België, die van des Schrijvers liberale, verstandige en godsdienstige denkwijze getuigen. Zijne bespiegelingen over het Staatkundig idé mogen sommigen in de terminologie eenigzins vreemd voorkomen, bij eene aandachtige lezing heldert zich alles volkomen op, en men zal den Schrijver in zijne slotsommen gereedelijk toestemmen, even zoo als in zijne beschouwingen van den Maatschappelijken en Staatkundigen toestand van ons Vaderland en der voornaamste volken van Europa. De Schrijver toont hier een voorstander van gematigden vooruitgang, langs den geleidelijken weg der hervorming te zijn, wars van alle onrustige bewegingen, en van het overdreven geschreeuw, waardoor volksleiders de onkundige menigte opwinden, om tot hun doel te geraken. Eerbied voor het bestaande bezielt hem; maar niet zoo zéér dat hij hierin geene veranderingen zoude wenschen, die de behoeften des tijds, naar zijn inzien, vorderen. Vooral is hij doordrongen van de overtuiging, dat goede Staatsinstellingen alléén, niet voldoende zijn om het volksgeluk te vestigen, wanneer niet deugd en goede zeden, op verlichte godsdienstige overtuiging gegrond, algemeen onder de Staatsburgers heerschen. Europa geeft het bewijs; want uit hoofde van het gemis van een krachtig, zedelijk, godsdienstig geloof, zien wij aan de grofzinnelijke begeerten en uitsluitende zucht tot stoffelijke welvaart, zoo lang het éénige doel van het streven der volken, hen ten speelbal verstrekken, en ter prooi aan onrust, verwarring en daaruit voortspruitende ellende. Dat Nederland zich aan dit voorbeeld spiegele, en de ware vrijheid zoeke op den weg, waarop zij alleen te vinden is, namelijk, in den eerbied voor de wetten, ondergeschiktheid aan de overheden, en in eene echt Christelijke, godsdienstige denk- en handelwijs! Men trachte zoo veel mogelijk het gevoel voor regt

[p. 567]

en billijkheid aan te kweeken, en de ware vrijheid zal uit de naauwe vereeniging van Regering en Volk ontstaan.

Hetgeen eindelijk aan het geschrift van Mr. engels nog meer eene blijvende waarde verzekert, is de vergelijking der Grondwetten van 1815-1840 en 1848, die het zoo doelmatig besluit. Men ziet hierdoor, als met een oogopslag, de geschiedenis onzer Staatsinstellingen sedert meer dan dertig jaren ontvouwd, waardoor het een handboek wordt voor allen, die in openbare betrekkingen geplaatst, of tot de Volksvertegenwoordiging zijn geroepen. Wij wenschen het ook daarom in veler handen, en zeggen den Schrijver dank voor een werkje, dat niet alleen voldoet voor de behoefte van het oogenblik, maar ook berekend is voor die der toekomst.