Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Verdediging des Christendoms; of betoog van deszelfs waarheid en goddelijkheid, in brieven voor beschaafde lezers. Eene bekroonde prijsverhandeling, door C.H. Stirm, Koninkl. Wurtemb. Opper-Consistoriaalraad en Hofkapelaan. Uit het Hoogduitsch vertaald door J. Bakker en P. Feenstra, Pz., Predikanten bij de Hervormde en Doopsgezinde Gemeenten te Sappemeer. Tweede, herziene druk. II Deelen. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1848, 1849. XIX en 575 bl. f 5-50.

Wij stemmen het den Eerwaardigen Vertalers van deze apologetische brieven gaaf toe, dat een herdruk er van een verblijdend teeken des tijds is, een aangenaam bewijs, dat de lust voor degelijke lectuur nog niet geheel is geweken. Vóór elf jaren verscheen de eerste druk, en de behoefte aan deze oplage getuigt van de achting en den bijval, waarmede het werk ook in ons Vaderland is begroet geworden. Wij zouden het noodeloos achten een verslag te geven van hetgeen bij zoo velen reeds bekend is; en hebben alleen een woord te spreken over de tweede uitgave. Nu rijst aanstonds de vraag bij ons op: mogt dit werk andermaal onveranderd verschijnen, nà al hetgeen er sedert tien jaren gebeurd is? Zoude stirm, die tegen de moeite niet opzag, om, zelfs na de voltooijing van zijnen arbeid, van den aanval, door strauss tegen het historisch element van het Christendom ondernomen, kennis te nemen, zijne oogen gesloten, zijne ooren gestopt hebben voor hetgeen sedert van

[p. 557]

Tubingen en elders is uitgegaan? en zich gehouden hebben, als verdienden die mannen, die zoo veel beweging uitlokken, niet eens zijne opmerking. Hollanders ignoreren; zij verstaan die kunst meesterlijk; de Duitschers niet alzoo. Wij zullen niet zeggen, dat de Vertalers het oorspronkelijke werk behoefden te veranderen of om te werken. Neen, hadden de Vertalers slechts woord gehouden, zoo als zij dit in de voorrede van den eersten druk gegeven hadden. Niets ware, dunkt ons, na al hetgeen door harting, niermeijer en anderen op dit veld voorafgearbeid is, gemakkelijker geweest, dan, vóór of na den derden brief, een aanhangsel, of hoe men 't verkoos te noemen, te plaatsen, en de bedenkingen van baur c.s. te woord te staan. De reden, welke de Vertalers van hunne nalatigheid in deze geven, snijdt voorwaar geen hout. De moeite, die zoo wel in ons Vaderland als in Duitschland door mannen van uitstekenden naam genomen is, om tegen de Tubingers te velde te trekken, getuigt reeds van de kracht des aanvals. Het is schrikkelijk uit de hoogte, ex tripode gesproken, zoo als de Heeren bakker en feenstra zich van deze zaak afmaken. Het is zeker zeer gemakkelijk, de voortbrengselen der Tubingsche School voor ‘raauwe en onbekookte verzinselen’ uit te maken, maar eer men daartoe het regt heeft, moet men niet zeggen, maar met de stukken bewijzen, dat ‘zij zoo lijnregt met de geschiedenis in strijd zijn, als beleedigend voor het gezond verstand.’ Het gaat inderdaad niet op, te vragen, zoo als men dat nog vóór een twintigtal jaren met zeker vertoon van gezag kon doen: ‘van zulke hersenschimmen zou men bij de vertaling van een zoo deugdelijk werk, als dat van stirm, eenige notitie nemen?’ Ergo, een Apologeet, die het doet, levert juist daardoor geen deugdelijk werk. Het spijt ons, dat de Vertalers er zoo over gedacht hebben. Het is hunne schuld, dat het werk van stirm nu voor ieder, die van de Tubinger hersenschimmen notitie genomen heeft, verouderd zal toeschijnen.

Doch, in weerwil van deze aanmerking, durven wij iederen belijder van het Evangelie aanraden, deze popu-

[p. 558]

laire Apologie van het Christendom in handen te nemen, en beloven hem daarvoor genoegelijke oogenblikken voor verstand en hart.