Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Geschiedenis van Europa na 1830, door Karl Heinrich Hermes. Uit het Hoogduitsch. IIde Deel. Te Deventer, bij J. de Lange. 1848. In gr. 8vo. 453 bl. f 3 - :

Het eerste hoofdstuk in dit tweede deel houdt zich bezig met de hervorming in Groot-Brittanje, en wel bepaaldelijk met de geschiedenis van de emancipatie der Katholijken en met de Reformbill, den strijd die er in de beide Huizen over gevoerd is, en hare zegepraal. De behandeling is op eene groote schaal aangelegd. De noodzakelijkheid, die den Hertog van wellington dwong de eerste in te voeren, en de aanleiding, welke grey vond, om de laatste door te drijven, worden goed uiteengezet. De Schrijver heeft met veel naauwkeurigheid de Parlementsdebatten over beide die aangelegenheden opgenomen. Wij zijn er hem dank voor schuldig; want die groote omkeering in het Britsche Staatsbestuur verdient

[p. 527]

allezins in hare bijzonderheden gekend te worden. Wij kunnen den auteur niet in bijzonderheden volgen, doch willen ook aanmerken, dat hij, ofschoon zijne ingenomenheid met de Hervorming en hare zegepraal niet verbergende, zich blootelijk bepaalt tot het geven van verslag. Overigens deelt hermes niets mede van Engelands inwendigen toestand, noch van zijne betrekkingen tot het buitenland.

Van ruimer omvang is de beschouwing, welke de Schrijver in het Tweede Hoofdstuk aan de staatkundige veranderingen in het Scandinavische Noorden wijdt. Hij begint met de Deensche Staatsinstellingen, en volgt die van de omwenteling in 1660, welke de adelregering fnuikte en de volle magt der regering in de handen des Konings legde, waarbij Denemarken anderhalve eeuw welvoer. De beweging, die thans in de Deensch-Duitsche Hertogdommen het geluk des volks, den vrede in Duitschland op het spel zet, vindt de lezer hier in de geboorte beschreven. Des Schrijvers oordeel is vrijzinnig, zijne voorstelling geregeld. Hij brengt de geschiedenis tot aan den dood van frederik VI, die op den 3 December 1839 overleed.

Met een vlugtig woord spreekt hermes over het staatkundig gewigt van Zweden in vorige tijden, en over de roeping van karel jan tot den troon. Hij doet dit als resultaat van de Zweedsche staatsregeling in hare zamenstelling en werking uitkomen, dat de Rijksdag goed noch kwaad kan doen; maar slechts zorgt, dat de Regering desgelijks tot geen van beide in staat is. De Schrijver volgt den gang der Rijksdagen, en stelt de voorzigtigheid van karel jan in het licht, die, behoudend van aard, - de republikein was, als koning, een man van den adel geworden, - elke hervorming wist voor te komen, totdat ook hij voor den tijdstroom moest wijken.

Wij hebben onder 't lezen van het opschrift, dat de grijze Vorst op de gedenksteenen zijner regering wilde geplaatst hebben, opgemerkt, dat een Fransch veldheer, die eens onder den invloed van de logens der Keizerlijke bulletins stond, moeijelijk het logenachtig zwetsen verleert. Boven aan, op zijne gedenkzuil namelijk, wilde hij geplaatst hebben: ‘de uitdelging der buitenlandsche schuld.’ Maar bij al den roem, dien hij behaald en verdiend heeft, werpt juist deze uitdelging een onuitwischbare vlek op zijne regering. Ja, de schuld is uitgedelgd, maar hoe menig buitenlandsch schuldeischer is er door beroofd en verarmd.

[p. 528]

De mannelijke houding, waarmede de Noorwegers zich tegen de vereeniging met de Zweedsche kroon verzetteden, had de uitwerking, dat Noorwegen zich eene Constitutie bedong, waarbij de koninklijke magt een schaduwbeeld werd, en de klem der regering in de handen van de Storthing rustte. De aard en strekking der Constitutie wordt opengelegd. Wij lezen hoe sluw de Koning zich van hare zwakke punten wist te bedienen, om zijn gezag uit te breiden; doch tevens hoe krachtig de eerlijke Noordsche boeren hunne regten tegenover de kroon wisten te handhaven. Vrijheid en burgerregt is het eigendom van Noorwegen, en de weg tot misbruiken aan de zijde der regering is afgesneden door de vastheid, waarmede het volk, nog niet door weelde ontzenuwd en voor wereldgrooten op de knieën geworpen, zijne regten doet gelden.

Hermes vervolgt in het derde Hoofdstuk de geschiedenis van het Fransche Staatsbestuur, sedert den dood van casimir perier tot het einde van 1839, toen guizot als gezant naar Londen overstak. De Schrijver doorwandelt en doorkruist den doolhof der ministeriéle omkeeringen, en stelt de verhouding van Frankrijk tegenover de groote buitenlandsche Mogendheden in het licht, terwijl hij een droevigen blik op het staatkundig volksleven werpt. Bij het aanblikken van zoo veel worsteling zal de gedachte meermalen bij den lezer opwellen: Hoe is het mogelijk, dat de Julijtroon 18 jaren heeft kunnen blijven staan? - en de verbazing, welke de schok van Februarij 1848 gaf, die hem deed vallen, zal getemperd worden door de verwondering, dat het onweder niet reeds vroeger losbarstte. De burgerkoning was niet populair.

Onze Schrijver is geen vriend van het Julij-koningschap, dat hij als eene willekeurige heerschappij doet optreden. En toch mag men den Koning dankzeggen, dat hij zoo lang, in eenen chaos van verwarring, de orde heeft gehandhaafd, en den vrede in Europa bewaard. Ware het ook, dat zijne staatkunde de hoogheid van zijn eigen Huis zocht, zij trachtte het volk voor een kwaad te behoeden, dat thans de wereld aan zijne ijzeren heerschappij, langs den weg van roof en bloed, zoekt te onderwerpen. De grootste vijand, die lodewijk filips aanrandde, was geene staatkundige, maar eene maatschappelijke omwenteling. Het was minder de vraag: wie regeren, dan wel wie het regt van eigendom bezitten zou. Ongelukkig, dat lodewijk filips zijne waarde meer als beschermer en beheerscher, dan als bondgenoot en bescherme-

[p. 529]

ling van het bezit deed gelden. Dit vervreemdde de geldbezittende burgerklasse, die haren doodelijken vijand òf niet kende, òf niet telde, van den Troon. De Koning is gevallen, doch de strijd niet beslist; het terrein van het slagveld is slechts verplaatst.

Dit deel loopt tot 1839, en er is dus nog veel te wachten, ook over andere landen. De gebeurtenissen van den laatsten tijd geven aan dit werk een verhoogd belang. Vele gewigtige stukken worden hier gevonden. Wij hebben deze Geschiedenis met genoegen gelezen. De stijl is waardig en deftig, waar de Schrijver zijn oordeel uitspreekt ontmoeten wij blijken van bescheidene gematigdheid. Hij staat in de gelederen der vrijheid; doch is een vijand van bandeloosheid. Hij overvleugelt zijne lezers niet met gekunstelde redeneringen, maar laat de feiten spreken. Zoo wordt de geschiedenis wat zij behoort te zijn: eene onpartijdige vierschaar over personen en gebeurtenissen.