Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Mijne loopbaan in Indië, door G. de Serière, Oud-Gouverneur der Moluksche Eilanden. Te Zwolle, bij R. van Wijk, Anths. zoon. 1849. In gr. 8vo. 68 en 191 bl. f 2 - :

Dit geschrift is door de omstandigheden van den dag in het leven geroepen; zoo als dat blijken zou uit den brief, waarmede het werk aanvangt, indien het niet ook van elders bekend ware. Die brief, gedagteekend: het Huis De Beze, bij Zwolle, 6 Februarij 1849, is gerigt ‘aan de Kiezers in het Hoofd-District Hoogeveen,’ en daaruit blijkt, dat het werk strekken moest om ‘de belagers en tegenstanders’ van den Schrijver teregt te wijzen, door een ‘eenvoudig en daadzakelijk verhaal van een leven, dat, hoe dan ook beoordeeld, altoos en geheel zal toegewijd zijn aan de

[p. 520]

standvastige en onvoorwaardelijke behartiging van al datgene, wat het geluk en den voorspoed van het dierbare Vaderland en zijne schoone Koloniën kan vermeerderen.’

In het Hoofd-District Hoogeveen had de Heer de serière bij de onlangsche verkiezingen een zeker aantal stemmen op zich vereenigd, en uit de openbaarmaking van zijne ‘loopbaan,’ meenen wij te mogen afleiden, dat hij zich gaarne hadde zien benoemen tot lid der Tweede Kamer van de Staten-Generaal. Hoewel reeds, op de tweede bladzijde, blijkt, dat de Heer de serière hier te lande Predikant was (te Zutphen, bij de Waalsche Gemeente) en als Predikant naar Indië is gegaan, wordt evenwel niet gezegd, of die hoedanigheid aan zijne verkiesbaarheid in den weg stond. De Grondwet sluit Predikanten van het Lidmaatschap der Staten-Generaal uit, doch wij weten niet, in hoe verre het oude spreekwoord: ééns burgemeester, altijd burgemeester, op predikanten toepasselijk is.

Het werk splitst zich in twee stukken, het eerste, van bl. 3 tot 68, behelst het verhaal der gebeurtenissen, het tweede, getiteld Bijlagen, van bl. 1-189, bevat de bescheiden of stukken, die het bewijs moeten leveren der naauwkeurigheid van het verhaal. Evenwel heeft de Schrijver onderscheidene stukken niet overgelegd, die bij de overige allezins op hunne plaats zouden zijn geweest. Waartoe den lezer te verwijzen naar de ‘retro-acta, in 's lands archiven berustende,’ daar het hem gemakkelijk zou zijn geweest, die stukken van dáár te bekomen?

Op bl. 3 leest men:

a, dat de Schrijver in 1821 ‘als Predikant voor de Hervormde Gemeente op Java’ in Indië kwam;

b, dat hij ‘bij Ministeriëel besluit was aanbevolen,’ ter dienste van het lager en middelbaar onderwijs.

c, dat hij ‘aan die gunstige en vereerende beschikking’ zijne plaatsing had te danken, ‘in eene hoogere klasse dan die der Predikanten voor Indië - die aan de toenmalige derde klasse der Indische Ambtenaren geassimileerd werden.’

d, dat later, door den Commissaris-Generaal du bus de ghisignies, werd besloten, dat hij ‘als ambtenaar der 1ste Klasse had behooren beschouwd te worden, en, voor zoo veel noodig, daartoe werd benoemd.’

Deze aanstellingen, op welke latere aanstellingen schijnen te rusten, had de Schrijver in de Bijlagen behooren op te

[p. 521]

nemen. Wij gelooven gaarne, dat die ‘papieren in den ramp van Krawang, in 1832, door eenen brand zijn verwoest geworden,’ maar, vermits den Heer de serière daarna, op zijn verzoek, duplicaten van besluiten en resolutiën, hem betreffende (zie noot d op bl. 5), zijn afgegeven, ware het hem immers gemakkelijk geweest, ook van die stukken, duplicaten te erlangen.

De Schrijver doet het voorkomen, alsof in zijne aanbeveling, ‘ter dienste van het lager en middelbaar onderwijs,’ de voorwaarde lag opgesloten, dat hij in eene hoogere klasse moest worden geplaatst, dan die, waartoe de predikanten behoorden, doch in het stuk, dat er betrekking op heeft, vinden we daarvan geen blijk. Nadat de Schrijver reeds meer dan drie jaren in Indië was, werd hij benoemd tot Predikant bij de Hervormde Gemeente te Soerabaija, en, door den Gouverneur-Generaal, bij Resolutie van den 25 Januarij 1825 tevens tot honorair School-opziener benoemd, ‘met last op den Inspecteur om denzelven, bij de eerst ontstane vacatuur, als effectief School-opziener, onder het genot der daaraan verknochte emolumenten, aan het Gouvernement voor te dragen.’ (Zie Bijlage V, bl. 16-17.) Wij kunnen hierin niets anders vinden dan eene toezegging, om bij de eerste vacatuur effectief School-opziener te worden.

Zou het niet ook van belang zijn geweest, mede te deelen, waarom de Schrijver, in 1823 Predikant bij de Hervormde Gemeente te Batavia, (zie Bijlagen, bl. 14 en 15) zich in 1825 de benoeming tot Predikant te Soerabaija liet welgevallen? - Wij meenden, dat een Predikant van Soerabaija naar Batavia bevorderd werd; doch niet omgekeerd.

Voor hen, die met het door den Heer de serière in Indië verrigte van nabij wenschen bekend te worden, is de lezing van het werk allezins belangrijk; maar om zich een juist denkbeeld van de zaken te vormen, zullen zij, bij elke aanhaling, het aangeduide stuk in de Bijlagen dienen na te slaan en te lezen. Wij althans hebben daarvan de noodzakelijkheid ondervonden. Bij voorbeeld, op bl. 14 en 15 lazen wij: ‘Toen was het een tijd, waarin voor ijver en vlijt eene eervolle loopbaan werd ontsloten en gewaarborgd.’ - ‘Maar toen moest er ook eene geheele hervorming tot stand gebragt, de geheele wijze van administratie veranderd, alles nagegaan worden, wat tot herstel, vooruitgang en welvaart leiden kon.’

[p. 522]

‘Mijne loopbaan was in alle die handelingen zoo verwikkeld, dat het genoegzaam ondoenlijk is van de eene te gewagen, zonder van de andere melding te moeten maken. Zoo bewijzen de besluiten van den Lieutenant-Gouverneur-Generaal, van den 23 Mei 1827, N^o. 5, en dat van den 18 December 1829, N^o. 19, enz. welk een belangrijk deel der werkzaamheden mij, in die algemeene strekking tot vooruitgang en ontwikkeling, werd toevertrouwd.’ - Toen wij de daarbij aangewezene Bijlagen nasloegen, vonden wij op bl. 36-38, dat aan den Heer de serière werd opgedragen, het ‘bijeenbrengen’ eener ‘algemeene verzameling, onder den naam van Statistische geschiedenis van het Eiland Java en onderhoorigheden’ en, op bl. 39-42, de benoeming eener Commissie tot geheele herziening van de thans bestaande bepalingen voor de landelijke inkomsten,’ bestaande uit acht Leden, waaronder de Heer de serière, ‘Adsistent-Resident van Krawang, Secretaris van de Hoofd-Commissie van Landbouw,’ die tevens met de functiën van Secretaris werd belast. - Dat lezende was onze teleurstelling groot, daar ons nimmer, ook niet uit ‘Mijne loopbaan’ is gebleken, dat in eene dier beide gewigtige betrekkingen ooit iets belangrijks is geleverd geworden.

Wij staan hierbij stil, om den Schrijver aandachtig te maden, of het niet raadzaam ware, in een aanhangsel op zijn werk, de bestaande gapingen, omtrent hetgeen in de gemelde en andere betrekkingen belangrijks geleverd is, voldoende aan te vullen.

L.