Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Neêrlands Heldendaden te land; van de vroegste tijden af tot in onze dagen; door J. Bosscha, Hoogleeraar, vroeger aan de Koninklijke Militaire Akademie te Breda, thans aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam. XXIXste, XXXste en XXXIste Aflevering. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1843-1848. In gr. 8vo. bl. 277-536 en 26 bl. Bijlagen. Bij inteek. f 4-20, buiten inteek. f 5-25.

[p. 516]

De Hoogleeraar bosscha vervolgt waardiglijk, ofschoon dan ook met vrij aanmerkelijke tusschenpoozingen, zijn even grondig als onderhoudend werk, 't welk met nog meer gretigheid blijkt ontvangen te zijn, dan Schrijver en Uitgever zich durfden voorstellen. Getuige hiervan de herdruk van het eerste deel, door het steeds toenemend debiet noodzakelijk geworden. De drie afleveringen, welke wij nu aankondigen, loopen over de jaren 1809 tot 1815, en bevatten alzoo de merkwaardige, deels donkere dagen, eerst van het wegzinkend, daarna van het herrijzend, maar eerlang weder fel aangevochten Nederland. Zoo geeft ons de xxixste aflevering: De Engelsche aanval in Zeeland verijdeld (bl. 277-302) en de Hollanders in Spanje (bl. 302-382). De xxxste: De Veldtogt naar Rusland (bl. 383-422), en eindelijk de xxxiste: De Nederlandsche landmagt na de herstelling van den Staat, het gevecht bij Quatre-Bras en den slag van Waterloo (bl. 423-536).

De wijze, waarop deze hoogst gewigtige gebeurtenissen door den Schrijver zijn voorgesteld, verdient in allen opzigte den hoogsten lof, hetzij men op taal en stijl, op het groeperen der feiten of op derzelver echt Kritische behandeling de aandacht vestige. Overal tracht de Schrijver het aandeel, 't welk Nederlands krijgslieden aan de meest geroemde wapenfeiten gehad hebben, en 't welk in de geschiedenis, gelijk zij door Franschen, Engelschen en Duitschers beschreven is, maar al te vaak is miskend, voorbijgezien, althans op den verren achtergrond geplaatst, naar verdienste te doen uitkomen. Vooral, waar, gelijk in Spanje, aan de Hollandsche officieren en soldaten het lot te beurt viel van slechts hulptroepen in een vreemd leger te zijn, heeft de Schrijver ‘zich gelukkig geacht in staat te zijn gesteld om de verrigtingen der Hollandsche Brigade van chassé, uit echte bescheiden, uitvoerig te boek te stellen en alzoo aan de Vaderlandsche krijgslieden de eer te geven, die hun toekomt’ (bl. 304). Met warmte is dan ook dit gedeelte geschreven, en even als het volgende stuk, 't welk den togt naar Rusland ten onderwerp heeft, geeft het de volle overtuiging ‘dat ook, toen de Nederlandsche natie voor een tijd uit den rij der Volken was uitgewischt, hare krijgslieden zijn blijven voortgaan den Hollandschen naam eer aan te doen.’

Doch bovenal vestigen wij de aandacht onzer lezers op de beschrijving van het gevecht van Quatre-Bras en van den slag

[p. 517]

van Waterloo. - Het is maar al te waar, dat, toen scheltema zijnen (overigens fiks geschreven) laatsten veldtogt van napoleon uitgaf, de meest belangrijke bijzonderheden van dien eeuwig gedenkwaardigen worstelstrijd nog niet opgehelderd waren. De hoofdwerken daarover, zoo in Frankrijk en Engeland als in Duitschland, zijn, even als het geachte werk van onzen Landgenoot van loben sels eerst veel later in 't licht verschenen, terwijl de talrijke Militaire Tijdschriften voortdurend eenen schat van berigten, ophelderingen, wederleggingen en beschouwingen hebben opgenomen. - Geen dezer bouwstoffen en hulpmiddelen is door den Schrijver veronachtzaamd, en elke bladzijde draagt blijken van de oordeelkundige wijze, waarop hij dezelve getoetst en benuttigd heeft. (Zie b.v. de aant. op bl. 444, 452, 456, 466 enz.) Niet gemakkelijk was hem die taak, en te regt zegt de Schrijver op bl. 521: ‘Er is nooit een veldslag geleverd, waarover zoo vele verhalen en beschouwingen zijn in het licht gegeven. Van de overwonnenen heeft ieder de schuld der nederlaag van zich pogen af te werpen, en van de overwinnaars ieder aan zijn moed of aan zijn beleid een voornaam deel der overwinning willen toegeschreven hebben. Hierdoor staat de geschiedschrijver, die de waarheid zoekt, bijna wanhopend voor eene menigte van strijdige berigten.’

Hoe gaarne zouden wij hier, tot eene proeve van den historischen stijl en de bewerking, eenige bladzijden en daaronder dan zeker ook de zes laatste mededeelen! Doch men leze en schaffe zich liever zelf het werk aan. Welke boeken koopt dan toch de beschaafde Nederlander, als hij voor deze ware gedenkzuil van den moed en de volharding zijner voorvaderen, en nu ook van zijne tijdgenooten, niet eenige guldens over heeft?

Volgens het berigt op den omslag der xxxste aflevering mogen wij nu spoedig de krijgsbedrijven bij Hasselt en Leuven en op de Citadel van Antwerpen te gemoet zien, en daarmede de voltooijing van het geheele werk, 't welk met eenige Nalezingen en Bijvoegselen en een algemeen Register zal besloten worden.