Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 450]

De Durgerdamsche Visschers. Een gedicht van J.J.L. ten Kate. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1849. Met gelithographiëerden titel en vignet. In gr. 8vo. VIII en 47 bl. f : - 90.

De rijkbegaafde dichter ten kate zag in het gebeurde met den Durgerdamschen visscher klaas bording, en zijne twee zonen klaas en jakob, een treffend bewijs van tijdelijke bewaring door de Voorzienigheid; en wilde zijne krachten beproeven om 't als zoodanig aan de vergetelheid te ontrukken. Vandaar deze fraaije Hiobade, die we minder beoordeelen dan slechts kortelijk aankondigen, opdat zij niet te lang onvermeld blijve liggen.

Als men de rijkheid der stof vergelijkt met het klein getal bladzijden, dan ziet men al dadelijk, dat het gedicht niet zeer uitvoerig is. Wie het leest moet het doel, dat zich de dichter heeft voorgesteld, niet uit het oog verliezen. Hij zal niet geheel voldaan zijn, die hier eene uitgewerkte voorstelling verlangt van den geheelen toestand, en al de ondervindingen en gewaarwordingen der drie ongelukkigen op hun onvoorzienen ijstogt, zoo als zij daar in altijd klimmend lijden, gebrek, zieleleed en doodsgevaar, veertien dagen lang dreven op eene smeltende schots, met de doodelijke zee onder, een verbolgen dampkring rondom, en een dreigenden hemel boven hen. Maar een volledig tafereel te leveren, lag niet in het plan des dichters. Het Godsbestuur, de beproevende maar ook bewarende en reddende Magt, die zich in dezen openbaarde, wilde hij verheerlijken: dat is de hoofdzaak van zijn godvruchtig gezang; het geval-zelf komt daardoor op den tweeden grond, en hij beschrijft of schetst er niet meer van, dan noodig was tot het bereiken van zijn oogmerk.

Klaas bording, de vader, verhaalt in korte maar krachtige trekken, wat er gebeurde, en wat hij heeft gevoeld en gedacht. Van zijne zonen wordt alzoo niet veel vernomen. Ook 't hoogste en diepste lijden van den verhaler-zelven blijft verzwegen. 't Is dat, wat hij geleden moet hebben als vader, bij 't magteloos aanzien der ontbering, ellende, en van 't doodsgevaar zijner kinderen. In hunne kinderen lijden regt geaarde ouders ' t meest. Wij konden daarom de aanmerking niet onderdrukken, dat klaas bording in zijn verhaal

[p. 451]

te weinig vader is. Doch, het is waar: kieschheid moet ieder terug houden, van zich-zelven te melden, wat naar eigen lof kunne zwemen. 't Verzwijgen is hier alzoo natuurlijk; maar 't verzwegene eenigzins bewijs, dat de spreker gelukkiger had kunnen gekozen worden. Er ligt ook wel iets personeelhyperbolisch in zulk een dichterlijk en sierlijk verhaal, uit den mond van zulk een arm en onbeschaafd man.

Maar het oogmerk des dichters evenwel is volkomen bereikt. Wie 't gedicht leest, zal zich doordrongen voelen van eerbied voor 't aanbiddelijke Godsbestuur, en schoonheden, op bijkans elke bladzijde, geven het eene blijvende waarde. Zoo fraai als het boeksken is met dat helder papier in sierlijk karton, en een fiks geteekend vignet, waarop de arme zwervers zijn afgebeeld, in de handeling des gebeds, de eenigste die hen tegen wanhoop beveiligde, zoo kostbaar is de poëtische inhoud. Meer behoeven we wel niet te zeggen tot aanbeveling. Wij kunnen echter ons niet weêrhouden eene proeve te geven uit de elf épisoden - we schreven bijkans: snikken - waarin 't verhaal is verdeeld, en kiezen daartoe de zevende, met welke 't vignet in verband schijnt te staan:

Allengs ontwaakten wind en vloed,

De schuwe kust dook neêr:

En weldra wielden we over 't meir,
Als ging het met vergramden spoed

Een draaikolk te gemoet.

Een onophoudlijk golfgeklots
Zaagde aan den broozen rand der schots;
Soms sprong de baar er bonzende op,
En slingerde ons haar schuimend sop

In 't krimpend aangezicht;

Of stuwde 't drijfijs om ons heen,
Dat in het weemlend starrenlicht
Een drift van wilde zwanen scheen,
Luid biezende uit de wijde neb,

Met woedend wiekgeklep.

De rukvlaag zong haar ouden zang
Van nood en dood en ondergang,
En liep de snaren stormend door

Van ons gespannen hart.

[p. 452]

 

De maan ging aan den trans te loor,

 

De graauwe lucht werd zwart.

 

Wáár solde ons de opgezette zee

 

Twee dagen rond en nogmaals twee?

 

Helaas, wij weten 't niet!

 

Vergeefs gevraagd, vergeefs gegist:

 

Een enkle sluijer was 't verschiet;

 

Een ondoordringbre mist

 

De lijkwaâ, die de zee ons gaf,

 

Ons, weldra dooden zonder graf

 

En lijken zonder kist!

 

Onze ijsschots slaakte een dof gekerm:

 

Wij niet - maar als een vrek zijn schat,

 

Zóó hielden wij elkaâr omvat -

 

Met sidderenden arm;

 

Dus zaten we, angstig, afgemat,

 

Gevoelloos, spraakloos, dicht bij een,

 

Veeleer een groep van marmersteen

 

Dan iets dat leven had.

In een treffenden ‘Nazang des Dichters’ rigt de dichterlijke leeraar der verhevenste godsdienst, die zaligheid aan geloof verbindt, de blikken en harten der weduwe bording en van haren overgebleven jongsten zoon, van de graven der twee zwervers, die na hunne redding bezweken, naar de ‘blijder haven’ waar zij ondervinden, dat ‘visschers en tollenaren, in en door christus, koningen en priesters zijn.’ - Wij namen gaarne ook een gedeelte van dien nazang over; doch het bestek gebiedt ons te eindigen. Moge het fraaije en nuttige werk vele koopers vinden, en rijke vruchten dragen in hunne harten!