Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Iets over het Hooger Onderwijs door Dr. D. Burger, jr. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1849. In gr. 8vo. 16 bl. f : - 25.
Opmerkingen en Gedachten over het Hooger Onderwijs. Te Utrecht, bij C. van der Post, Jr. 1848. In gr. 8vo. 16 bl. f : - 20.

Menigeen is, hetzij door het Ministeriëel bezuinigings-voorstel-zelf, hetzij door de latere benoeming der Staats-Commissie, uitgelokt om over de zaken van het Hooger Onderwijs een gevoelen uit te brengen.

Onder de menigvuldige geschriften (meest vlugschriften), dit belangrijk onderwerp betreffende, verdienen voorzeker de beide aangekondigde eene eervolle vermelding. Het eerste, van den geleerden, door zijne wijsgeerige schriften bereids gunstig bekenden Dr. burger, omvat gelijkelijk den geheelen cirkel van het hooger onderwijs; het andere, van een ongenoemden schrijver, bepaalt zich meer tot propaedeutisch onderrigt, zonder juist daarom het overige geheel uit te sluiten. Het eerste werpt een genialen blik over den ganschen omvang van het onderwerp; het andere treedt in meerdere détails omtrent de bijzondere punten daarin behandeld. Het eerste wil radicale hervorming, en zoekt die vooral in algeheele wijziging van het Academisch onderwijs; het andere prijst eenen meer geleidelijken weg aan, en tracht door hervorming van de Gymnasiën op de verbetering van het Academisch onderrigt te werken. In beide staat bezuiniging geheel op den achtergrond; verbetering, voldoening aan de eischen van de wetenschap, van het practische leven, en van

[p. 359]

den tijd, ziedaar wat zij bij eene nieuwe regeling van het Hooger Onderwijs verlangen. In vele punten stemmen de beide Schrijvers, geheel overeen, in andere ontmoeten zij elkander, in sommige staan zij lijnregt tegen elkander over.

Dr. burger wenscht het propaedeutisch onderrigt aan de Gymnasiën verbeterd te hebben, bijzonder wat geschiedenis, natuurkunde en historia literaria van oude en nieuwe volken betreft. De ongenoemde schrijver gaat nog verder: hij zou het onderwijs op de Gymnasiën liefst uitsluitend voor hen behouden, die tot de Academiën worden, opgeleid, en dat onderwijs-zelf dan in twee deelen gesplitst willen zien; waarvan het laatste te gelijk tot meer bepaalde voorbereiding zoude strekken voor het bijzondere vak, waarin zich ieder gedurende den Academischen loopbaan wenschte te bekwamen. Hoe fraai het luiden moge, achten wij dit laatste echter in verre de meeste opzigten uiterst bezwaarlijk en schier onuitvoerbaar.

Dr. burger wenscht op de Gymnasiën vooral het geheugen, het oordeel en den smaak geoefend te zien. Wie zou daartegen iets inbrengen? Zeker niet de ongenoemde Schrijver, die bovendien de betrekking tusschen leermeester en leerling meer innig, en de zedelijke opleiding door de onderwijzers bevorderd wenscht te hebben.

Maar, - en zie hier een groot verschilpunt! - de ongenoemde Schrijver is een tegenstander van het Staats-examen, terwijl Dr. burger daarvan een groot voorstander is; doch - en hierin stemmen wij geheel met hem in - hij wenscht, dat het Academisch onderwijs ook opengesteld worde voor hen, die geen Staats-examen hebben afgelegd, maar die, alvorens dit gedaan te hebben, tot geen der volgende examina moeten worden toegelaten.

De ongenoemde Schrijver wenscht zoo weinig examina als mogelijk is, en Dr. burger verlangt na de opening van den Academischen cursus, vóór het eindëxamen, nog slechts één.

Op eene regt humoristische wijze prijst de ongenoemde Schrijver het schrijven van dictaten aan: - dan heeft de student wat ontspanning; slechts één arm wordt moede; hij kan dan terwijl wat aan zijne ouders of andere onderwerpen denken, en hij kan het dictaat van het vorige jaar koopen, wanneer, loffelijker gewoonte van sommige Hoogleeraren, het te behandelen onderwerp slechts in twee of drie jaren wordt afgedicteerd!!

[p. 360]

Dr. burger laat zich daarover niet uit; maar hij wenscht privaat-docenten bij de Academiën toegelaten te zien; waaruit hij edelen naijver wacht, ontwikkeling van den geest, bevordering van de wetenschap, eene oefenschool voor het Professoraat. Geene getuigschriften van gehouden Collegiën meer! De ongenoemde Schrijver durft zoo hoog niet vliegen; want hij spreekt nog van testimonia, in gemoede afgegeven, die het examen zouden kunnen bekorten. Wij zweven liever met Dr. burger in hooger sfeer.

Dr. burger wenscht voorts de Collegiën in de Hollandsche taal gegeven te hebben: wij zouden liever met den ongenoemden Schrijver onderscheiden tusschen de te behandelen onderwerpen. Voor de behandeling der Grieksche en Latijnsche schrijvers komt ons met hem het gebruik der classieke taal meer geschikt voor.

Het spreekt van zelf, dat in het stelsel van Dr. burger het eind-examen onmogelijk door de Professoren-zelve kan worden afgenomen; hij zou tweeërlei examen verlangen, het ééne voor geleerden, het andere voor hen, die de wetenschap als practici willen beoefenen. Misschien zou hij zich met den ongenoemden Schrijver kunnen verstaan, die aan ieder de vrijheid wenscht gelaten te hebben om, des verkiezende, even als thans de Theologanten, met een candidaats-examen zijne Academische studiën te kunnen eindigen.

Beide willen meer voorbereiding in het Academisch onderwijs voor het practische leven; en ieder, die er ondervinding van heeft, zal wel met beiden instemmen, dat thans aan hen, die de Academie verlaten, doorgaans, bij den aanvang van hunnen maatschappelijken werkkring, de handen zeer verkeerd staan.

Zoo hebben wij de voornaamste punten, door beide Schrijvers behandeld, althans oppervlakkig nagegaan. Men ziet, dat er nog vele onderwerpen zijn, waarover zij hunne meening niet te kennen geven. Zij spreken niet over de verbeteringen, in bijzondere vakken van onderwijs daar te stellen; zij roeren de teedere snaar van de opheffing van eene of meer Hoogescholen niet aan. Wij zullen hier hun voorbeeld volgen; welligt doet zich eene andere gelegenheid op, om daarover onze meening kenbaar te maken.

Intusschen bevelen wij de lektuur van de beide aangekondigde geschriften den belangstellenden aan. Er zijn in beide boekjes, maar vooral in het tweede, vele lezenswaardige détails, die wij kortheidshalve met stilzwijgen moesten

[p. 361]

voorbijgaan, maar die de zaakkundige met veel genoegen zal opmerken.