Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Over de toekomstige regeling van het Justitie-wezen in Nederland, door Mr. L. Asser. In 's Gravenhage en te Am-

[p. 354]

sterdam, bij de Gebroeders van Cleef. 1849. In gr. 8vo. VIII en 98 bl. f : - 90.

Reeds sedert geruimen tijd werd behoefte gevoeld aan hervorming van het Justitie-wezen in Nederland: de laatste proeven van regterlijke organisatie en procedure in burgerlijke en strafzaken waren niet in alle opzigten gelukkig geweest. Van de eene zijde hoorde men op de afschaffing van alle of verre de meeste Provinciale Hoven aandringen, niet slechts als middel van bezuiniging; maar ook uit overweging van de moeijelijkheid, om al de regterlijke Collegiën door kundige en onafhankelijke mannen te doen bezetten. Van de andere zijde werd de behoefte aan appèl in criminele zaken aangedrongen, of de keuze, voor goede regtsbedeeling, overgelaten tusschen zoodanig appèl en de instelling der Jury. Eindelijk, om van geene andere punten te gewagen, werd van alle zijden over de kostbaarheid der procedure in burgerlijke zaken geklaagd.

Het bekende verslag der Ministers omtrent aan te wenden maatregelen van bezuiniging, behelsde ook een geraamte van nieuwe regterlijke organisatie en regeling van proces-orde. Dit stuk beloofde aan de eene zijde veel meer dan verlangd werd, en bleef aan de andere zijde verre beneden de verwachting. Het afschaffen van de instantie van cassatie in de meeste burgerlijke zaken; het brengen der appèllen in die zaken bij den Hoogen Raad; het afschaffen van allen appèl in strafzaken; het regtdoen van den kantonregter met zijn griffier in strafzaken, bij uitbreiding van zijne competentie; de schriftelijke procedure bij den Hoogen Raad - en wat niet al meer, ondervond van vele zijden ernstige en grondige tegenspraak. Van alle kanten kwamen nieuwe ontwerpen voor den dag, dikwerf niet beter voldoende dan die van het ministerie-zelf. Bij groot verschil van inzigten omtrent hetgeen moest worden afgebroken of verbeterd, voegde zich een nog oneindig grooter verschil omtrent hetgeen voor het af te brekene in de plaats moest worden gesteld.

Het ligt geenszins op onzen weg om òf de ministeriële projecten, òf de menigvuldige amendementen, of de nieuwe ontwerpen daartegen ingebragt, hier op te tellen, te beoordeelen, of daartusschen eene keuze uit te brengen. Wij hebben slechts meer bijzonder op de bovenvermelde brochure het oog te vestigen.

[p. 355]

Aan den Heer asser komt den lof toe, dat hij op eene zeer grondige wijze het voorgedragen ontwerp heeft ter toetse gebragt; en dat onderscheidene verbeteringen, die hij daarin voorstelt, waarlijk ingenieus mogen genoemd worden.

Hij behandelt intusschen alleen de hoofdpunten van het verslag en beschouwt als zoodanig: ‘1^o. de voorgestelde veranderingen omtrent de zamenstelling en de regtsmagt van den Hoogen Raad, in verband met de afschaffing van al de Provinciale Hoven; 2^o. de vermindering van het getal der Arrondissements-Regtbanken, de verheffing van al de overblijvende tot raden van Justitie, de vermeerdering van het personeel en de uitbreiding van het grondgebied dier Collegiën, alsmede hunne regtsmagt ten criminele; 3^o. de verhooging van de regtsmagt der kantonregters, zoo ten civiele als in zaken van overtreding, en het medestemmen van hunne griffiers over strafzaken; 4^o. de geheele afschaffing van het appèl in correctionele en politie-zaken, alsmede het niet toelaten van hooger beroep in strafzaken.’

Wij achten de beoordeeling van den Heer asser allerbelangrijkst, en twijfelen er niet aan, of dezelve zal van overwegenden invloed zijn op de daarstelling der nieuwe Regterlijke organisatie. In alle bijzonderheden zijn gevoelen omtrent ieder punt mede te deelen, achten wij onnoodig en onvoegzaam: men leze liever het werk-zelf, en zal zich die lektuur gewis niet beklagen, wanneer men in de zaak belang stelt.

Er is een punt, waarin vooral ons het gevoelen van den Heer asser toelacht, ofschoon wij niet ontveinzen willen, dat de uitvoering wel aan eenige, waarschijnlijk echter niet onoverkomelijke moeijelijkheden onderhevig zijn zal. Wij bedoelen zijn voorstel, om in belangrijke criminele zaken het appèl weder in te voeren. Hij stelt voor, deze criminele zaken in eerste instantie bij de Regtbanken te doen behandelen, en die, waarin de beklaagde niet heeft bekend; waarin feitelijke quaestiën ter beslissing overblijven; en waar het op de toepassing van zware straffen aankomt, ingeval van appèl van de zijde des veroordeelden, te verwijzen aan bijzondere regterlijke Collegiën, in elke Provincie (of, voor enkele kleinere Provinciën, in elke twee Provinciën) zamen te stellen uit leden van de gewone Regtbanken in die Provincie ressorterende, die ter beslissing van zoodanige zaken gedurende eenige weken van tijd tot tijd in de hoofdplaats

[p. 356]

der Provincie zouden bijeenkomen. - Naar onze meening is dit voorstel uitermate geschikt om de behoefte aan Provinciale Hoven voor de beslissing van strafzaken geheel te doen vervallen, voorziet het in eene groote ergerlijke leemte, ten aanzien van volslagen gemis van appèl in criminele zaken, en is het eene billijke concessie aan de begrippen van den tijdgeest; daar het aan de voordeelen van regtspraak door kundige magistraatspersonen vele der voordeelen paart van eene regtspleging met gezworenen, zonder de daaraan verbonden nadeelen.

Volgens het plan van den Heer asser, zoude de bezuiniging in het budget van Justitie, bij herziening daar te stellen, weinig minder bedragen, dan waarop de Ministers hunne, zoo als zij daar liggen, niet aannemelijk geachte wijzigingen hebben geraamd. - Ook omtrent, andere gewigtige onderwerpen, met het behandelde in betrekking staande, vindt men, dikwerf als ter loops, schrandere opmerkingen. De Heer asser is onder anderen een groot voorstander van Staatsexamina in het algemeen, en bijzonder voor de toelating tot eenige Staatsbetrekking; daarvan wacht hij groote verbetering in het personeel der Regterlijke Magistratuur. Jammer maar, dat, waar veel te verbeteren en te hervormen valt, alles zoo verbazend lang duurt.

J.W.