Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 343]

Het jaar 1848. Geschiedenis van den dag, door Mr. A.W. Engelen. Eerste aflevering. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 8148. In gr. 8vo. 147 bl. f 1 - :

Dat de Heer engelen, die met eene fiksche hand de stift der historie weet te voeren, zich er toe gezet heeft, om de geschiedenis van 1848 te beschrijven, zal velen, met ons, genoegen hebben gedaan. Hij put daarbij, volgens zijne verklaring, grootendeels uit authentieke bronnen. In een mannelijken, deftigen stijl verbindt hij naauwkeurigheid met onpartijdigheid, en dat dit niet overal even gemakkelijk is geweest, wie zal het betwijfelen?

Het werk zal in vier afleveringen kompleet zijn. De Schrijver wil het tot een blijvend gedenkteeken doen strekken van de merkwaardige gebeurtenissen, die wij beleven, en meent, dat het ten vervolge kan dienen op alle bestaande algemeene geschiedenissen. Wij zouden het liever noemen: een punt van overgang - helaas! geen rustpunt! - tot eene, zullen wij zeggen: geheel nieuwe geschiedenis?

Mr. engelen opent deze aflevering met eene inleidende beschouwing over Frankrijk en de overige Staten van Europa en hunne Vorsten, tot op den aanvang van het jaar 1848. Hij keert terug tot het begin dezer eeuw; een blik werpende op het herrezen Europa, met zijn' behaalden roem, en zijne uitzigten, die weldra door misslagen en teleurstellingen verdonkerd werden. Hij wijst de bronnen er van aan, in het zondenregister van Vorsten en Volken. Hoezeer wij niets afdingen op hetgeen door den Heer engelen wordt aangevoerd, moeten wij toch opmerken, dat al de verschijnselen voortkwamen uit dieper liggende oorzaken, die wij den Schrijver gaarne hadden zien opsporen. De omwenteling van 1789 was de uitdrukking van een volksleven, uit de verwijdering van het Christelijk godsdienstig element geboren, en zoolang die verwijdering niet wordt weggenomen, zal zij, wat men haar ook door kunstmatige beschaving of door mode-godsdienst in den weg stelle, meer en meer toenemen.

De Revolutie was door napoleon, bij verrassing, gestuit, en de Restauratie was insgelijks eene uitspraak van het staal, dat echter zwijgt zoo ras het in de schede wordt gestoken. Frankrijk begeerde in 1814 noch de Leliën, noch de orleannen. De intriguen van talleyrand overvleugelden Frankrijk,

[p. 344]

en misleidden Europa en niet het minste Duitschland, dat uit edelmoedigheid zijne aanspraken op de vroeger afgescheurde Germaansche gewesten niet deed gelden, om eenen bourbon niet te grieven, tegen wien het de wapenen van den bevrijdingsoorlog niet had opgevat. Het Weener Congres, dat het gedane niet ongedaan kon maken, stelde zich schadeloos door volkenroof, even goed alsof het, in dien Europeschen Areopaag, napoleon-zelf tot voorzitter had.

De Schrijver slaat eerst den toestand van Frankrijk gade. Gematigd is zijn oordeel over de Vorsten, die sedert de Restauratie de kroon droegen. De binnenlandsche toestand wordt treffend geschilderd, en de rijnwording der Natie voor de losbarsting der Februarijdagen duidelijk opengelegd.

Met dezelfde bedachtzaamheid en kalmte staat hij stil bij den toestand van Groot-Brittanje; korter houdt hij zich bezig met Rusland, Oostenrijk en Pruissen, en de overige Europesche gewesten. Het heeft ons echter verwonderd, dat de Schrijver het verschijnsel der lichtvrienden, en van het zoogenaamd Duitsch Katholicisme verzwijgt, wier aanhangers zulk een werkdadig aandeel aan de zoogenaamde wedergeboorte van het Duitsche vaderland genomen hebben. Ruimer is de beschouwing over Italië en Zwitserland, dat het voorspel gaf tot den Europeschen volkenstrijd, toen op de toppen der Alpen de wachtvuren van den burgerkrijg ontstoken werden; terwijl van het Vatikaan, eeuwen oude type van absolutismus, het wachtwoord der nieuwere vrijheid uitging. De voorstelling van Nederland onderscheidt zich gunstig door wijze gematigdheid. Niemand zal zich gekreukt achten, en toch staat de waarheid overal in het licht. De bovendrijvende denkwijze van vooruitgang wordt niet door laffen wierook bedwelmd, het achteruit gedrongen beginsel van behoud niet gegriefd of verguisd. Inderdaad, hier heeft Mr. engelen getoond te begrijpen, wat de Muze der historie van haren priester vordert.

Twee artikelen wijdt de Schrijver aan de noodlottige gebeurtenissen van Parijs; waarbij wij hem niet in bijzonderheden behoeven te volgen; omdat alles nog versch in het geheugen ligt. Niemand is het onbedachte koninklijke woord, en het doorgedreven antwoord der gedeputeerden vergeten, waaruit de botsing ontstond, die lodewijk-philips den troon kostte, en de Republiek deed ontstaan. Engelen bepaalt zich tot openbare feiten, doch waagt zich niet aan het opsporen van

[p. 345]

de beginselen en beweegredenen, door welke het volk of zijne leiders bestierd werden. Hij breekt ook niet onmeêdoogend den staf over de Regering. Men moge de standvastigheid van den Koning en zijn eersten Minister als hardnekkigheid afkeuren; de eerste was in alle gevallen onschendbaar, en dat de laatste geen misdaad heeft gepleegd, is door eene daartoe ingestelde regtbank uitgemaakt. Des Schrijvers aanmerkingen over den bijval, dien alle standen aan de wordende Republiek schonken, zijn juist.

Het vierde artikel schetst de omwentelingstooneelen in Lombardije, tot in Maart, die zich aanvankelijk oplossen in de verdrijving der Oostenrijkers. Vervolgens maken wij kennis met karel albert, en met pius IX. Het artikel eindigt met de voltooijing van den opstand op Siciliën.

Het vijfde artikel geleidt den lezer door Duitschland, zonder ergens lang met hem te verwijlen, of hem iets te vertoonen, dat niet reeds van elders bekend is.

Een even vlugtigen blik werpt de Schrijver op de overige Staten van Europa.

Ziedaar den inhoud der eerste aflevering. Waarheid is in de opmerking, dat er geen enkel groot man is opgestaan, die zijnen naam aan de stormen van 1848 kan leenen. De magt der massa's behaalde de overwinning met een schok, die de individuën opnam, bedwelmde en medevoerde, zonder dat iemand zich wist rekenschap te geven van het: waarheen?

Door toevallige omstandigheden bleef deze aankondiging tot heden en portefeuille. Nu we haar plaatsen, is het ons alsof zij een reeds ver verwijderd tijdvak betrof; zoo snel zijn nieuwe gebeurtenissen op nieuwe gebeurtenissen gevolgd. De menigte en het gewigt dier gebeurtenissen doen ons twijfelen, of de Schrijver wel zal kunnen blijven binnen het bestek, dat hij zich aanvankelijk heeft voorgesteld. - Aan den anderen kant hebben we ook geene verdere aflevering ter aankondiging ontvangen. Hoe 't zij, wij wenschen den Schrijver lust, om het werk ten einde toe voort te zetten, en daartoe aanmoediging in een genoegzaam debiet.