Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 233]

Boekbeschouwing.

De Godsdienststelsels der Wereld en hunne betrekking tot het Christendom; beschouwd in acht Voorlezingen. Naar het Engelsch van F.D. Maurice, Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Londen. Te Amsterdam, bij A.W. Rietveld. 1847. In gr. 8vo. VIII en 283 bl. f 2-75.

‘De hoofdzakelijke strekking van deze Voorlezingen is niet zoo zeer, om een wijsgeerig of geschiedkundig verhaal te leveren van de verschillende Godsdienststelsels in al hunne verschijnselen, als wel van hunne oorspronkelijke gronden, van hunne verbastering daarvan, van het doeleinde dat zij beoogen, en van hunne, door hen-zelve erkende, ongenoegzaamheid en gebrekkigheid ter bereiking van hetzelve.’ Met deze regels, uit het voorwoord van het aangekondigde werk, is duidelijk aangegeven, wat men er in zoeken moet en vinden kan. Wijsgeerige en geschiedkundige beschouwingen over de verschillende godsdienststelsels, die thans nog bestaan en vroeger in de oudheid bestaan hebben, treft men hier niet aan, en een wetenschappelijk beschouwer, van de verschillende vormen, die de godsdienstige denkbeelden bij het menschdom, in de zich opvolgende tijdperken van hunne ontwikkeling, aangenomen hebben, zal dit boek onvoldaan uit de handen leggen. Het is vreemd aan de zoo belangrijke onderzoekingen en ontdekkingen der laatste tijden, over den aard der godsdiensten en cosmogoniën van het Oosten, door welke de sluijer, die de Brahminische en Buddhaïstische leerstellingen, en die der Zend-avesta bedekte, gedeeltelijk is opgeligt, ook de geest van de oude Egyptische godsdienstleer, met die van het Polytheïsmus van Griekenland en Rome, is opgehelderd, en de Noordsche Mythologie is opgeklaard.

De godsdienststelsels der wereld zijn hier enkel in hunne betrekking tot het Christendom uit een godsdienstig oog-

[p. 234]

punt beschouwd, waardoor niet alleen de meerdere voortreffelijkheid van het Christendom, maar deszelfs goddelijkheid boven het menschelijke en gebrekkige der andere stelsels uitkomt, die slechts in zoo verre iets goeds en heilzaams bevatten, als zij min of meer iets van dit goddelijke in zich hebben. Daarom stelde zich de Hoogleeraar maurice voor te bewijzen, dat die stelsels, uit menschelijke opvattingen zamengesteld, alleen kunnen bevredigd worden door het Christendom; wijl het Christendom eene openbaring is van God, die voor alle menschen is bestemd, en daarom ook aan de gansche aarde moet worden medegedeeld, ten einde de levenskracht alom te verbreiden, welke de andere geloofsvormen missen, doch waaraan zij behoefte gevoelen, en die hun alléén uit deze éénige bron kan worden toegevoegd.

Eene schets van den inhoud kan den gang van dit bewijs doen kennen. In de eerste voorlezing behandelt de Schrijver, na eene toepasselijke inleiding, de Mahomedaansche godsdienst; in eene tweede de Hindosche godsdienst, en in eene derde het Buddhaïsmus; terwijl de vierde voorlezing aan eene beschouwing der vervallene Perzische, Egyptische, Grieksche, Romeinsche en Gothische godsdiensten is toegewijd. Dit maakt de eerste afdeeling van zijn betoog uit. - De tweede afdeeling, insgelijks van eene inleiding voorzien, handelt in de vijfde voorlezing over de Joodsche en Mahomedaansche godsdiensten, en over de betrekkingen van het Mahomedanismus tot het Christendom; terwijl de zesde en zevende voorlezingen de betrekking van de Hindosche godsdienst en die van het Buddhaïsmus tot het Christendom ten onderwerp hebben, en eindelijk de achtste voorlezing aantoont: hoe het Christendom de vervallene stelsels aangreep, en onderzoekt: of het betoog van de waarheid des Christendoms grooter was in vroegere dan in latere tijden. Een algemeen overzigt besluit het geheel.

Hoewel nu deze voorlezingen van geen wetenschappelijken aard zijn, en ook hier en daar, in de beschouwing der verschillende godsdienststelsels, niet zijn vrij te pleiten van oppervlakkigheid en éénzijdigheid, voortspruitende uit het bijzonder godsdienstig standpunt dat zich de Schrijver ge-

[p. 235]

kozen heeft, behooren zij echter niet tot de gewone stichtelijke lektuur; maar vereischen somtijds eene tamelijke mate van algemeene kennis, om aan te vullen wat slechts kortelijk wordt aangeduid, of geheel wordt voorbijgezien; terwijl er ook een zekere graad van oplettendheid gevorderd wordt, om den gang der redenering te volgen, die niet overal even duidelijk is. Voor het overige moet Ref. hulde doen aan de verlichte en verdraagzame gevoelens, die de Schrijver, te gelijk met hoogen eerbied voor het Christendom, ten toon spreidt. Deze voorlezingen, als bijdragen tot de apologie van het Christendom, zijn overigens niet onbelangrijk in een tijd, waarin zoo veel zich vereenigt om den goddelijken geest, waarmede het vervuld is, te doen vergeten, hoewel het toch alleen die geest is, welke het menschdom, in den staat van spanning en overgang, waarin het verkeert, kan redden, en een gewenscht doel kan doen bereiken. Wat anders dan de Godsdienst is de steun der menschheid en der zedelijke beschaving, als de vormen der Staten gevaar loopen van te worden omgekeerd, en triomferende hartstogten de klem der wetten verlammen en de maatschappelijke orde op hare grondslagen doen wankelen!