Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Engelsch-Indië in 1843, naar het Fransch van den Graaf Edouard de Warren, Oud-Officier bij het Koninklijke Engelsch-Indische leger. II Deelen. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1845. In gr. 8vo. XX en 653 bl. f 6-65.

De Schrijver van dit belangrijke werk is de zoon van een Engelschman, die vele jaren in Frankrijk heeft gewoond, te Pondicherij eene Fransche vrouw huwde, en na de restauratie zijnen zoon in dat rijk deed opvoeden. De jeugdige Graaf, verlangende naar het land zijner geboorte - hij had

[p. 224]

te Madras het levenslicht gezien - en tevens door liefde voor Frankrijk aangedreven, wilde zich eene naauwkeurige kennis verschaffen van Britsch-Indië, ten einde haar later aan te wenden tot ontleding van de staatkunde der Britsche regering, en vooral tot bevordering der belangen van Frankrijk. Om dat doel te bereiken trad hij, op raad van den Graaf dupuys, Oud-Gouverneur-Generaal van Fransch-Indië, in Engelsche dienst, en beschrijft in de voor ons liggende boekdeelen zijne reizen, ontmoetingen en lotgevallen, waarna hij een overzigt geeft van den toestand der Engelsche bezittingen in Indië. Het dubbelhartige, om niet te zeggen verraderlijke van dit doel en het daartoe aangewende middel neemt niet gunstig voor den Schrijver in; want hoe men uit een staat- en handelkundig oogpunt ook denke over de reuzenmagt der Britten in Azië, dit is zeker, dat het openbaar maken van vele bijzonderheden, die hunne staatkunde omsluijerd hield, hoogst onvoegzaam is in den man, die, volgens zijne eigene erkentenis, onder 5000 mededingers met eene luitenantsplaats begunstigd werd, (D. I, bladz. 70). Ons ten minste heeft de gedachte daaraan, en dat hij die plaats aannam met het doel, om den spion te spelen, gedurig gehinderd; waardoor de belangstelling in, en het medegevoel bij de lotgevallen van den reiziger aanmerkelijk zijn verzwakt.

Doch afgescheiden van dat denkbeeld, is het een zeer belangrijk verhaal. Gelijk wij reeds aanduidden, bestaat het uit twee hoofd-afdeelingen, waarvan de eerste, het reisverhaal, het geheele eerste, en bijna de helft van het tweede deel omvat. Dit gedeelte behelst een schat van wetenswaardige zaken, doch had op vele plaatsen zonder schade kunnen worden ingekort. Het tweede, van statistieken aard, levert een naauwkeurig overzigt, zoo van het Britsche rijk in Indië in het algemeen, als van het bestuur; de administrative, financiele, regterlijke en militaire instellingen in het bijzonder, doorweven met aanmerkingen over de toekomst der beschreven bezittingen; over de uitbreiding van kennis, zedelijkheid en Godsdienst; over staatkundige betrekkingen, en wat dies meer zij, zoodat men er het onmetelijke Engelsche gebied in het grootste werelddeel, zoo als het in 1843 was en hoofdzakelijk nog is, veel beter uit leert kennen, dan uit vele andere daartoe vervaardigde geschriften. Dat men veel op de geloofwaardigheid van den Schrijver moet laten aankomen, bij mangel van gelegenheid tot onderzoek en vergelij-

[p. 225]

king, spreekt wel van zelf, en ofschoon de reiziger niet van te groote ingenomenheid voor het Engelsche bestuur kan beschuldigd worden, hij laat niet na, regt te doen wedervaren aan de staatkundige schranderheid der bezitters.

Wij moeten het bij deze algemeene aankondiging en aanprijzing laten berusten. Door eene toevallige aanleiding, voor den lezer van geen belang, kwam het werk eerst in Junij l.l. aan Ref. in handen. Het is anders, zoo als de titel doet zien, reeds drie jaren in het licht; maar wij hebben niet willen nalaten, het alsnog aan te bevelen, omdat het van blijvende waarde is, en allezins verdient, niet in de spoedige vergetelheid te deelen, waaraan, in onzen snel bewogen tijd, zelfs goede boeken blootstaan.