Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 184]

Herinneringen uit het openbare leven van Ernst Moritz Arndt. Naar den derden verbeterden druk uit het Hoogduitsch vertaald. Met Portret en Fac-similé. Te Groningen, bij M. Smit. 1848. f 3 - :

Meest altijd vinden de zoogenaamde Mémoires grooten bijval. Men leest gaarne die losse, bevallige geschriften, die zich aan de wetten, welke den historiograaf wel eens op kothurnen doen gaan, minder binden, en toch zoo veel belangrijks verhalen, en zoo diep in het leven grijpen. De uitgever heeft zeker daarop gerekend, toen hij deze herinneringen van een' man, die veel goeds en veel wonderlijks schrijft, deed vertalen en ter perse leggen.

Die Bonnsche Hoogleeraar plaatst zich op een theater, op een steen, ('t is beeldspraak), op de markt te Straalsund, van welken de aankondigingen aan het volk voorgelezen werden, en verkondigt van daar, hoe hij als Duitsch man en burger geleefd en gewerkt heeft. Het boek is eene apologie tegen opentlijke en herhaalde aanranding. Wij houden den Schrijver allezins bevoegd om te oordeelen, wat hij als Duitsch man en burger aan zijne eer verschuldigd is; maar of 't noodig was dit geschrift in onze taal over te brengen, mag betwijfeld worden.

De herinneringen onderscheiden zich door groote breedvoerigheid. Die uit zijne jeugd laat hij in een' grooten waterplas van 80 bladzijden rondspartelen. Wij kunnen wel begrijpen, ‘dat een zeer natuurlijk genoegen aan verledene dingen, die voor hem niet bloot verleden zijn, hem die breedvoerigheid van voorstelling’ ingegeven hebbe, maar wij vragen met davus bij terentius: wat gaat dit de wereld aan? Als zulke beschouwingen zoo breed uitvallen, begint men zich te vervelen, en slaat het boek digt in vreeze dat er niets belangrijks zij te wachten. En toch ontkennen wij niet, dat onder veel overbodigs vele belangrijke zaken behandeld worden. Zijne eerste omzwervingen zijn als die van een' dolenden ridder, waarbij het niet overal helder is, welk een rol de held speelde. Interessant zijn zijne mededeelingen uit den grooten wereldstrijd, en zijne oordeelvellingen over het Weener Congres. Hierbij toont hij zich een' Duitscher van het echte ras. Met bitteren haat tegen al wat Fransch is bezield, bloedde zijn hart bij de intrigues van talleyrand tegen de herstelling van het oude Duitsche vaderland. Hoogelijk met Pruissen ingenomen, en klagende, dat het bij den Weener volken-ruil gedwongen werd, zich met eenige brokstukken van Saksen te vergenoegen, ijvert hij ook tegen de oprigting van het Koningrijk der Nederlanden. Geen Nederlander zeker heeft haar ooit toegejuicht; maar arndt zou gaarne de vrekkige Hollanders, zoo als hij ze in zijnen deftigen stijl noemt, en wie

[p. 185]

hij 't niet vergeven kan, dat zij geene Duitschers willen zijn, in het vette land van Pruissen ingelijfd hebben willen zien. Met Holland, beweert hij, is eene groote afrekening te houden; want, let wel! de Professor in de nieuwere geschiedenis vertelt ons, dat de Pruissen Holland veroverd hebben. Europa weet, dat Holland zich-zelf heroverd heeft en zijne vestingen insgelijks. Alleen Arnhem werd door bulow met krijgsgeweld ingenomen. Overigens zijn de Pruissen Holland doorgetrokken. En voor dat doortrekken, mogten zij niet eens de Maas en de Maasvestingen met het nieuwe Koningrijk deelen; terwijl de Hollanders op eens zoo begeerig werden, dat zij gaarne geheel Duitschland tot aan den Moezel mede ingeslokt zouden hebben! - Hoe komt de man er aan? Na zijne redenering ten einde toe gevolgd te hebben, komen wij tot de slotsom, dat de Schrijver minder den volkenroof afkeurt, dan wel misnoegd is, dat niet anderen er de slagtoffers van zijn geworden. Ieder beeft zijne eigene wijze van zien, en arndt is een Pruis geworden van den Rijnkant.

Aan de Hoogeschool van Bonn kreeg hij een' leerstoel, doch werd alras in een' politieken regtshandel gewikkeld, die hem zijn' post kostte, ofschoon met behoud van tractement. Op de tegen hem ingebragte beschuldigingen legt hij hier zijne verdediging neder.

Het werk laat zich op vele plaatsen met genoegen lezen. Hier en daar perst de wildzang zijner uitdrukkingen en platte uitvallen een' glimlach af. Op dit vreemdsoortige of bombastische wordt men ook in de voorrede alreeds vergast, uit welke wij tot eene proef van den stijl 't volgende overnemen: ‘Ik zelf? wat ben ik, wat ben ik niet, onder die nu sedert lang verbleekte beelden?... Een vliegend blad onder millioenen vliegende bladen, die op den oceaan der tijden voortdrijven, tot dat dezelve voor altijd wegzinken. Maar ik zie geene reden, waarom dit blad, zoo lang het nog bovendrijft, dulden zou, dat men het met vuilnis bewerpe. De zonnestraal der eer [het vliegend, drijvend blad is nu eene zon of bevat er ten minste een] van iederen enkelen is ook het vaderland heilig; al het overige is onverschillig. Vergeten ook de menschen spoedig, Gods liefde vergeet geen stofje in zijn heelal. Men kan van de menschheid en van hare heilige en oneindige bestemming, ook van de bestemming van elken sterveling, niet hoog genoeg denken; en toch, wanneer men zich den pelgrimstogt van den enkele op deze bedriegelijke, nevelachtige planeet, zoo als hij rondtast en tegen alle hoeken en einden aanstoot [ergo: blindemannetje speelt?], en zelden het regte pad vindt, in de werkelijkheid duidelijk voorstelt, dan zingt men daarover de spreuk van den ouden heidenschen pindarus: wat is een mensch? wat is hij niet? het droombeeld eener schaduw is de mensch.’