Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Petri Hofmanni Peerlkampi de Vita et Moribus R.J. Schimmelpennincki Libellus. Hagae comitum et Amstelodami, apud Fratres van Cleef. MDCCCXLVIII. pag. 111. octavo.

Een regt classiek werk, waarbij men den diepen blik, welken de Schrijver in tacitus en livius geworpen heeft, niet kan miskennen. De geheele voorstelling, het geheele plan, de uitvoering, alles ademt den Romeinschen geschiedkundigen geest. Men vindt hier geen voorberigt, geene verdeeling in hoofdstukken, geen rustpunt, - onvermoeid gaat de Schrijver door van het begin tot het einde. Op bl. 1 begint eene korte inleiding over den vroegeren toestand des lands, waaraan zich bl. 5 het doel des Schrijvers en terstond daarop

[p. 173]

het begin der levensgeschiedenis vasthecht, die niet wordt afgebroken dan met het einde op bl. 111. Klassiek is het, - maar ook wel eenigzins vermoeijend.

Zie hier, welke de overgang is tot het doel van deze levensbeschrijving: ‘Het is schoon, met eere gekroond te worden, door geene kunstmiddelen in het geheim of in het openbaar verkregen; het is edel, op den voorgrond te staan, indien er geene reden is, waarom men het vreezen moet. Men bega echter den waren weg tot roem. Wat zij, die door blinden naijver worden bestuurd zelden magtig worden, of magtig geworden zijnde niet lang of veilig bezitten, dat zal oefening, een door de wetenschap beschaafd verstand, een eerlijk gemoed, vaderlandsliefde, aan allen die het liever in stilte verdienen dan openlijk er naar dingen, en liever verwachten dan bezitten, als van zelve schenken. Daarvan strekt rutger jan schimmelpenninck tot een schitterend voorbeeld; een man, dien ik, nog jongeling zijnde, uit de gesprekken van de kundigste mannen reeds leerde beminnen, en dien ik later, met mijn' geest volgende wat hij openlijk deed en sprak, niet opgehouden heb te bewonderen. Daarom, toen zijn zoon gerard in de moedertaal over het leven en karakter zijns vaders heeft geschreven, kon dit niemand meer gewenscht komen dan mij, en ik heb niet geaarzeld dat werk, - maar op mijne wijze en naar mijne inzigten, - dadelijk in de Latijnsche taal over te brengen, opdat ik ook naar mijn vermogen den uitstekenden Nederlander vereerde, en aan den vreemdeling toonde, welk een groot man schimmelpenninck was. De bekendheid van zoodanig werk in de Fransche taal geschreven, zoude zich verder uitstrekken; daar de volkeren die taal om strijd huldigen, even alsof zij nooit tot hulpmiddel voor vreemde overheersching verstrekt had. Maar de liefde voor de oude school is nog niet overal uitgestorven; en een man, wiens leven zoo zeer aan het model der oudheid beantwoordde, meende ik, moest op eene dien overeenkomstige wijze worden beschreven. Wanneer een fiere jongelingschap dit aanschouwt, wanneer hare zucht om hem te leeren kennen door diezelfde schrijfwijze welligt is opgewekt, zal zij uit een grootsch voorbeeld kunnen leeren, naar welke deugden ieder behoort te streven, met welke inborst ieder zijne fortuin moet najagen.’

Wij wenschen van harte, dat dit uitmuntend en op eene onderhoudende wijze geschreven werk, zoo wel in als buiten

[p. 174]

ons vaderland in veler handen zij, en vooral aan onze studerende jongelingschap tot een aangenaam hand- en leesboek verstrekke.

De Schrijver is bijzonder gelukkig geweest in het vertalen der onderscheidene mondgesprekken, die schimmelpenninck met napoleon, talleyrand en anderen gehouden en zelf beschreven heeft: men vindt de voornaamste hier, bl. 50, 54, 57, 64 en 101, terug: in het levensberigt door den waardigen zoon des Raadpensionaris uitgegeven, zijn die D. I, bl. 255, D. II, bl. 31, 42, 48, 89 en 223 te lezen. Met schimmelpenninck's redevoeringen heeft de Schrijver eene Liviaansche vrijheid gebruikt: hij geeft daarvan een kernachtig uittreksel meer dan eene vertaling, zie bl. 11, 14, 20, 72 verg. met de Levensbes. D. I, bl. 29, 42, 79, D. II, bl. 130: zij hebben bij die verkorting niet verloren. Ofschoon men dus grootendeels hier hetzelfde werk terugvindt, ontbreekt het echter niet aan oorspronkelijke denkbeelden. Men vindt, b.v. bl. 33, 105, aardige toespelingen op de vrijwillige leening en het belastingstelsel; op bl. 76 eene redenering over den bededag door den Raadpensionaris uitgeschreven; verg. de Levensbeschrijving D. II, bl. 141; op bl. 78 verv. eene politieke beschouwing, die blijkbaar vóór Februarij 1848 is opgesteld; op bl. 92 verv. eene beoordeeling van Koning lodewijk; op bl. 98 verv. een' blik op napoleon; op bl. 107 iets over een te Deventer voor schimmelpenninck op te rigten standbeeld; en ten slotte eene lofrede op schimmelpenninck, die allerbelangrijkst is. Enkele nieuwe bijzonderheden zijn ons bij de vergelijking voorgekomen, die wij in de levensbeschrijving niet zoo uitgewerkt vonden, als bl. 69, waar de Schrijver uit het levensberigt van verhuell schijnt geput te hebben; zoo ook bl. 104, enz. Omtrent het gezantschap te Aken vinden wij hier bl. 36 verv. gelijke aanmerking als de Heer m.c. van hall heeft gemaakt, dat de verdiensten van schimmelpenninck te dien opzigte, door de Fransche Schrijvers zijn miskend; - maar, moge dit gedeelte ook uit dat werkje eenigzins zijn aangevuld, het boek-zelf is toch blijkbaar door Prof. peerlkamp reeds vroeger bewerkt en wel, naar het slot te oordeelen, reeds afgewerkt kort na de benoeming van Graaf schimmelpenninck als gezant te Londen, zonder dat van zijne daarop gevolgde korte ministeriéle loopbaan is melding gemaakt. Over het geheel heeft de Schrijver naar zijne bedoeling datgene wat schimmelpen-

[p. 175]

ninck's leven naar buiten gewerkt heeft, meer uitvoerig behandeld, dan zijne verdere lotgevallen. Hier is het de Staatsman die beschreven wordt in zijne volle waarde, maar ook alleen als zoodanig. Moge die beschrijving goed gewaardeerd worden, dan zal de Schrijver zeker dezen arbeid, waarvan hij zich zoo meesterlijk heeft gekweten, ook in zijne rust met genoegen herdenken.