Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

Iets over Arnhem, naar aanleiding van zijne begrooting over 1848, door Mr. W. Staats Evers, Lid van den Raad dier stad. Te Arnhem, bij Is. An. Nijhoff. 1848. In gr. 8vo. VIII en 108 bl. f 1 - :

Het ware te wenschen, dat iedere stad een Raadslid bezate als den Heer staats evers, die lust had en opgewektheid om de financiéle belangen van de plaats zijner inwoning te openbaren, die de bekwaamheid en ondervinding bezat om zich daarvan op zulk eene waardige wijze te kwijten, en den burgerlijken moed om zonder aanzien des persoons wenken en inlichtingen te geven, waarvan met goed gevolg partij zoude kunnen getrokken worden.

De Heer evers heeft teregt bevroed, dat openbaarheid de hechtste steun is van het vertrouwen; zijn verslag, zijne mededeelingen boezemen achting in voor een plaatselijk be-

[p. 171]

stuur, dat bepaaldelijk sedert het jaar 1825 alle onder zijn bereik liggende middelen schijnt te baat genomen te hebben, om de welvaart en den bloei der gemeente te bevorderen, het uiterlijk aanzien der stad te verfraaijen en tevens aan de gemeente-inkomsten dienstbaar te maken, en de zedelijke zoowel als de stoffelijke belangen der burgerij met zorg en ingenomenheid te behartigen.

Het is waar, de mededeelingen van den Heer evers zijn vooral van plaatselijk nut, gelijk de nederige titel aanwijst; maar ieder ingezeten van Arnhem, die prijs stelt op openbaarheid, op inzigt in de plaatselijke geschiedenis en financiën, behoort dan ook in de eerste plaats bezitter van dit werkje te zijn. Hij zal er allerlei wetenswaardige bijzonderheden vinden; b.v. omtrent de stedelijke eigendommen bl. 4 verv., bl. 23 verv. omtrent de begraafplaats, bl. 17 verv. de kazernering, bl. 36 het gymnasium, bl. 63. verv. de stads boekerij, bl. 75 de stedelijke financiën, derzelver verbetering en tegenwoordigen staat, bl. 84 verv. de stedelijke begrooting zelve over 1848, in haar geheel, bl. 93 enz. Maar ook die geen ingezeten is van Arnhem zal veel nut trekken uit dit boekske. De voorstanders van algemeene plaatselijke armbesturen vinden hier den werkkring uitvoerig geschetst van de Arnhemsche inrigting, met veel moeite en zorg, en niet zonder velerlei tegenkanting, tot stand gebragt, waaraan een goed deel van het armwezen, en wat daarmede in verband staat, als liefdadige gestichten, bank van leening, soep-uitdeeling, armen-apotheek, bewaarschool enz. is toevertrouwd. Degene, die in plaatselijke besturen werkzaam zijn, vinden hier wenken omtrent het accijnsstelsel, bl. 10, 80; omtrent het bezit van stedelijke eigendommen, bl. 22; de verbetering der policie-verordeningen, bl. 25; bezuiniging in de uitgaven van bestuur, bl. 27; bezuiniging in 't algemeen, bl. 90 verv.; algemeene regelen voor het opmaken van begrootingen, bl. 86 noot; enz. De Christenburger en menschenvriend ontvangt gepaste vermaning om wel te doen, zonder aanzien van geloofsbelijdenis, bl. 55; om liefdadige instellingen te ondersteunen, bl. 60; om het gemeenschappelijke onderwijs voor kinderen te bevorderen, bl. 68 enz. De regtsgeleerde vindt er doorloopend eene naauwkeurige opgave van alle plaatselijke verordeningen der stad. Zie bijzonder ook bl. 24. In één woord veelzijdig kan en zal het voordeel zijn dezer openbaarma-

[p. 172]

king, waarvan wij wenschten dat het voorbeeld in Amsterdam en elders weldra mogt worden gevolgd.

Men verwachte hier echter geene eigenlijk gezegde kritiek. De Schrijver moge zich hier of daar eene enkele bedenking of wenk veroorloven, zijne bedoeling was blijkbaar niet om, gelijk Prof. thorbecke, uit een staatsregtelijk oogpunt de begrooting te beschouwen, of, gelijk de Heer montagne, daarbij telkens met de van regeringswege voorgestelde regelen te rade te gaan, of, gelijk de Heer de vries, de magt en bevoegdheid der plaatselijke besturen te beoordeelen, of, gelijk de Heer olivier, over de policie-verordeningen in regtskundige uitwijdingen te komen. Het zijn losse aanteekeningen, bij elk artikel der begrooting, dat licht scheen te behoeven, aangestipt, soms meer, soms minder uitgewerkt; terwijl al wat wel niet dadelijk bij die artikels-gewijze behandeling te pas kwam, maar voor de ingezetenen-zelve, de geschiedenis der stad, de kennis harer inrigtingen en stichtingen, wetenswaardig was, toch bij gelegenheid van datgene, wat meest daarmede in verband stond, wordt aangevoerd. Door deze wijze van bewerking mist men wel eens eenheid en verband, doch de geachte Schrijver betuigt zelf in zijn voorberigt dit gebrek te erkennen, maar door zijne ambtelijke betrekking in het meer zorgvuldig polijsten van zijnen arbeid verhinderd te zijn.

Druk en uitvoering zijn, gelijk men die bij den Heer nijhoff verwachten mogt, net en smaakvol.