Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

De Geschiedenis der Belastingen in Nederland van de vroegste tijden tot op heden, met eenen beknopten inhoud der tegenwoordig in werking zijnde belastingwetten, door Mr. P.H. Engels Advocaat. Te Rotterdam, bij H.A. Kramers 1848. In gr. 8vo. XVII en 351 bladz. f 2-80.

Er zijn geschriften, welker titel en onderwerp weinig aanlokkelijks hebben voor het lezend publiek, en die alleen voor beoefenaars van of belanghebbenden in het bijzonder vak, dat zij behandelen, schijnen van waarde te zijn, doch die bij eene aandachtige inzage blijken, wèl te verdienen ook buiten den kring bekend te worden, voor welken zij in het eerst uitsluitend bestemd schenen. Dit is ten volle op het werk, dat wij hier aankondigen toepasselijk. De geschiedenis der Belastingen in Nederland, zou men zeggen, is een onderwerp dat alleen comptabele ambtenaren kan aangaan; maar door zijne breede behandeling is het voor ons liggend tafereel de lezing overwaardig van ieder, die in den vroegeren en lateren toestand der finantiën van ons Land geen vreemdeling wil blijven.

De taak, welke zich Mr. engels voorstelde, was, eene geschiedenis te leveren der Belastingen, van de grafelijke tijden tot op heden; hiertoe behoorde eene grondige studie, van

[p. 22]

de oudste, de ongelijksoortigste en de zamengesteldste bronnen, en Ref. moet erkennen, dat van de zoo verspreide bouwstoffen een welgeordend geheel is gemaakt, hetwelk de vlijt en het doorzigt van den schrijver eer aandoet. Na eene welgeschrevene Inleiding, die het doel van het geschrift duidelijk aanwijst, geeft hij in vier afdeelingen een overzigt der staatkundige gesteldheid van deze Landen tijdens de Graven; behandelt verder de Graaflijke inkomsten, en de schattingen en lasten tijdens hun bestaan; geeft vervolgens een schets van den toestand der Nederlanden, sedert de aanvaarding der regering van philips in 1555 tot aan deszelfs vervallen verklaring in 1581; daarna, meer uitvoerig, een overzigt van de belastingen, geheven tijdens de Republiek tot op het jaar 1798, met eene korte staatkundige schets van dat tijdvak. De gemeene middelen, en verdeeling der belasting gedurende dit tijdperk, worden in bijzonderheden omschreven. Even uitvoerig wordt de staatkundige toestand der Nederlanden en die der belastingen van het jaar 1798 tot en met 1815 voorgesteld, in de beschrevene en onbeschrevene middelen; terwijl aan de staatkundige geschiedenis van dien tijd, zoo als de overgang der Bataafsche Republiek in het Koningrijk van Holland, de inlijving daarvan bij het Fransche Keizerrijk, de omwenteling van 1813 en de vereeniging met België, de noodige aandacht wordt geschonken. De laatste afdeeling wordt met een overzigt van den staatkundigen toestand der naburige Landen met betrekking tot het Koningrijk der Nederlanden geopend, en met een volledig tafereel van het hedendaagsch belastingstelsel gesloten, handelende over de belastingen in het algemeen en over de directe en indirecte belastingen en de accijnsen, en eindigende met een doelmatig besluit.

Hetgeen de Schrijver hier geleverd heeft, bestond tot nog toe niet in onze taal. Sommige onderdeelen en tijdvakken hiervan, zooals dat van onze voormalige Republiek, waren wel behandeld; maar er was nog geen volledig geschiedkundig tafereel van onze menigvuldige belastingen onder al de verschillende regeringsvormen en besturen geleverd, dat aan historische belangrijkheid dadelijke toepassing en nuttigheid paart. Men wordt hier met den aard en de strekking van het bestaande belastingstelsel bekend gemaakt, zoodat dit werk als een handboek kan aangemerkt worden, en de plaats van al die omslagtige wetten daaromtrent kan vervangen,

[p. 23]

ten minste dienen kan tot een' gereeden wegwijzer in dit zamengesteld labyrinth.

Ref. dank zeggende aan Mr. engels voor zijne duidelijke, beknopte en tevens volledige behandeling van dit moeijelijk en veelomvattend onderwerp, eindigt met de aanprijzing van dit werk, niet alleen aan alle comptabele ambtenaren, maar ook aan hen die in gewestelijk of stedelijk bestuur zijn geplaatst, aan volksvertegenwoordigers, groote kooplieden en fabrikanten, eindelijk aan alle liefhebbers en beoefenaars van de geschiedenis des vaderlands, voor welke dit werk eene hoogstbelangrijke bijdrage is, wat het staatshuishoudkundige en finantiële aangaat. Het zal eene welverdiende belooning voor den Schrijver zijn, als dit werk, waaraan hij zooveel moeite en tijd heeft besteed, in veler handen komt, en voornamelijk in die van hen, welke daarvan het doelmatigst en nuttigst gebruik tot welzijn des Vaderlands kunnen maken.