Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1849

[p. 6]

Nieuw statistisch-geneeskundig Jaarboekje voor het Koningrijk der Nederlanden, voor 1848. Uitgegeven door Dr. L. Ali Cohen, Lid van onderscheidene Binnen- en Buitenlandsche geleerde Genootschappen en practiserend Geneesheer te Groningen. Tweede jaargang. Te Gorinchem, bij J. Noorduyn en Zoon. 1848. In kl. 8vo. XII en 647 bl. f 2-90.

Mogten wij bij de aankondiging van den eersten jaargang van het nieuw statistisch-geneeskundig Jaarboekje ons verheugen, dat de Redactie in zulke goede handen gevallen was, zoo doet het ons thans des te grooter genoegen, dat ook deze tweede jaargang aan de gunstige verwachting, welke de eerste bij ons opwekte, blijft voldoen. In vele opzigten is deze tweede jaargang nog vollediger dan de eerste, en de Redacteur heeft geene moeiten ontzien, om door het raadplegen van alle officiële en andere bescheiden de meestmogelijke naauwkeurigheid en volledigheid te verkrijgen. Indien, in weerwil hiervan, op enkele plaatsen eene mindere mate van naauwkeurigheid wordt opgemerkt, en wij hier en daar gewenscht hadden, méér volledige berigten aan te treffen, zoo is het voorzeker het allerminst aan den verdienstelijken Redacteur, dat wij deze onvolkomenheden moeten wijten, maar wel aan de onnaauwkeurigheid, aan de stelselloosheid en onvolledigheid, waardoor ten onzent de authentieke verslagen zich doorgaans kenmerken. De Redacteur heeft geleverd, wat hij kon leveren en hier en daar zelfs het onnaauwkeurige der officiële verslagen door teregtwijzende aanmerkingen verholpen. Daarenboven heeft hij door de wijze van mededeeling veel van het dorre en stijve weggenomen, hetwelk zoo ligtelijk den stijl van een statistisch Jaarboekje kenmerkt. Het boekje is in drie hoofdafdeelingen gesplitst: I. Statistiek van het medicinaalwezen in Nederland (Hoofdst. I. Wat op het geneeskundig onderwijs betrekking heeft; Hoofdst. II. Wat op de uitoefenaren der geneeskunde betrekking heeft; Hoofdst. III. Handelingen der hoogere en lagere algemeene Besturen in

[p. 7]

1847, wat geneeskundige zaken betreft; Hoofdst. IV. Handelingen der geneeskundige Commissiën van onderzoek en toezigt; Hoofdst. V. Verrigtingen en prijsvragen van natuur- en geneeskundige vereenigingen enz. gedurende 1847; Hoofdst. VI. De geneeskundige Literatuur van ons land over 1847.): II. Eigenlijke geneeskundige Statistiek van Nederland (Hoofdst. I. Meteorologische waarnemingen over en in 1847 gedaan; Hoofdst. II. Staat van Bevolking, overzigten en vergelijkingen van en tusschen de jaren 1847, 1846, 1845 en 1844. Aanhangsel. Iets uit de Bevolkings-statistiek van onze Overzeesche gewesten over 1847; Hoofdst. III. Verdere berigten nopens krankzinnigengestichten, hospitalen, de koloniën der Maatschappij van weldadigheid, de gevangenissen, bad- en zwemïnrigtingen, de koepokïnenting, enz.; Hoofdst. IV. Overzigt van de voornaamste heerschende ziekten, die in 1847 in ons land meer of minder hevig hebben gewoed; Hoofdst. V. Belangrijke gevallen van geboorte en sterfte gedurende 1847; Hoofdst. VI. Belangrijke geregtelijk-geneeskundige gevallen van 1846-1847 en van 1847-1848.): III. Algemeen wetenschappelijk-practische mededeelingen; vooral met betrekking tot het jaar 1847 en tot ons vaderland. In deze drie hoofdafdeelingen is, voor zooverre wij kunnen nagaan, alles opgenomen, wat tot het publiek geneeskundig leven in ons vaderland betrekking heeft; het is ons onmogelijk, zulks in nadere bijzonderheden aan te toonen, zonder in eene dorre inhoudsopgave te vervallen, welke weinig belangstelling wekken kan. Veel liever verwijzen wij den lezer naar het Jaarboekje zelf, hetwelk wij als onmisbaar beschouwen voor een ieder, die geen vreemdeling wenscht te blijven in hetgeen hier te lande in het geneeskundige omgaat. Het Jaarboekje voldoet onzes inziens geheel aan zijnen titel: het geeft eene zooveel mogelijk volledige statistiek van de geneeskundige zaken in ons vaderland, en de Redacteur heeft te regt begrepen, de vorderingen van de wetenschap zelve in zijn plan niet te moeten opnemen, daar de wetenschap hare eigene jaarboeken noodig heeft. Wij

[p. 8]

hebben dan ook geene belangrijke aanmerkingen op het plan van het werk, behalve alleen deze, dat wij bij onze meening blijven, dat in een geneeskundig Jaarboekje ook datgene behoort opgenomen te worden, wat tot de veeärtsenijkunde betrekking heeft. Wij hebben deze meening reeds in onze aankondiging van den eersten jaargang geuit; in het voorberigt van dezen tweeden jaargang beantwoordt de Redacteur deze onze aanmerking met de volgende woorden: ‘De reden, waarom ik het gebied der veeartsenijkunde voortdurend geheel en al uit dit werk heb uitgesloten, ligt eenvoudig in de bepaalde strekking van dezen arbeid.’ Recensent wil aan den Redacteur zijne individuële meening niet opdringen, maar hij neemt de vrijheid, hem te vragen, of het consequent gehandeld is, om, bij geheele uitsluiting van de veeartsenijkunde in het statistische gedeelte, de prijsvraag over de besmettelijke longziekte van het rundvee, door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem in 1847 uitgeschreven, in haar geheel op te nemen (p. 416 sq.)? Mogt de Redacteur hierop welligt antwoorden, dat die vraag ook voor de medicina politica van belang is, dan zouden wij hem hierop te gemoet voeren, dat het juist dit ingrijpen in de medicina politica is, welke aan de veeartsenijkunde regt geeft, in een statistisch-geneeskundig Jaarboekje vermeld te worden. In de jaarboeken der geneeskundige wetenschap wordt aan haar evenzeer als aan de speciale pathologie en therapie eene plaats ingeruimd, waarvoor wij canstatt's en eisenmann's Jahresbericht als getuige willen aanvoeren; en zij verdient die plaats allezins, wegens de diensten, welke zij heeft bewezen aan de physiologie en pathologie van het menschelijk ligchaam. In allen gevalle gelooven wij, dat in het geneeskundig Jaarboekje de vermelding van het veeartsenijkundig personeel eerder had moeten geschieden, dan de opname van de biographische aanteekening omtrent Prof. van limburg brouwer (p. 186), wiens verdiensten omtrent de letterkunde uitstekend geweest zijn, maar die zelf wel de allerminste aanspraak zoude gemaakt hebben, om als geneeskundige in een geneeskundig Jaarboekje van 1847

[p. 9]

vermeld te worden. Op eene andere door Rec. gemaakte aanmerking, dat de Redacteur in den eersten jaargang wel met een enkel woord van de aetherisatie had mogen spreken, antwoordt de Heer cohen, dat de geschiedenis der aetherisatie niet tot het gebied van het jaar 1846, maar van 1847 behoorde. Wij kunnen zulks niet volkomen toestemmen; immers werd de aetherisatie reeds in het begin van November 1846 in Boston verrigt; terwijl zij ook reeds op den 21 December 1846 door liston in Londen werd aangewend bij eene amputatie van het dijbeen. De eerste aanwending van den aether behoorde dus wel degelijk tot de geschiedenis van 1846. Daarenboven is de Redacteur ook hierin weder niet volkomen consequent, geweest. Immers vinden wij in het Jaarboekje van 1846 op p. CCII de volgende woorden: ‘De geneeskundige faculteit der Utrechtsche Hoogeschool heeft de volgende academische prijsvraag uitgeschreven: Ennarrentur praecipua experimenta de aethere sensus opprimendi causa inhalato, tam quae adhuc descripta sunt quam quae ad proximam usque aestatem describentur etc.’ In deze prijsvraag wordt dus op de aether-inademing als op eene bekende ontdekking gedoeld: indien derhalve de ontdekking zelve niet tot het gebied van 1846 behoort, begrijpen wij niet, hoe deze prijsvraag, die een uitvloeisel van die ontdekking was, wel tot dit gebied kon behooren.

Recensent meende aan zich-zelven verschuldigd te zijn, deze teregtwijzing in het midden te moeten brengen, daar het anders alligt den schijn zoude kunnen hebben, alsof die weinige, zeer weinige aanmerkingen, welke hij bij zijne aankondiging van den eersten jaargang van het Jaarboekje heeft gemaakt, uit bedilzucht zijn ontsproten. Integendeel, zij kwamen voort uit de opregte belangstelling, welke hem niet alleen het geneeskundig Jaarboekje, maar ook deszelfs verdienstelijke Redacteur en diens veelzijdige wetenschappelijke verrigtingen inboezemen, aan welke hij meende niet altoos door onverdeelden lof, maar ook hier en daar door welmeenende aanmerkingen dienstbaar te kunnen zijn.